در بخش هايي از نهج البلاغه گران بار اميرالمؤمنين علي عليه السلام، از آفرينش برخي موجودات سخن گفته شده است. از آن جمله، خطبه 185 اين كتاب است كه در آن، به بعضي شگفتي هاي آفرينش «مورچه» چنين اشاره شده است:
اگر [مردم] در عظمت قدرت [خداوند] و اهميت نعمت او مي انديشيدند، به راه راست باز مي گشتند و از آتش سوزان دوزخ مي ترسيدند، ولي دل ها بيمار و چشم هاي بصيرت معيوب است. آيا به مخلوقات كوچكي كه خدا آفريده است، نمي نگرند كه چگونه آفرينش آنها را دقيق و حساب شده و تركيب آنها را متقن ساخته، گوش و چشم براي آنها آفريده و استخوان و پوست آنها را مرتب كرده است.
به اين مورچه نگاه كنيد. با آن جثه كوچك و اندام ظريفش كه به واسطه كوچكي، به سختي ديده مي شود و درك همه پيچيدگي هاي وجود او در انديشه نمي گنجد، چگونه روي زمين [ناهموار و پرسنگلاخ] راه مي رود و به روزي اش دست مي يابد. دانه ها را [از راه هاي دور و نزديك] به لانه اش منتقل و در مكاني معين نگه داري مي كند.
در فصل گرما براي سرما و به هنگام توانايي براي روز ناتواني، ذخيره مي كند. روزي اش [از سوي خدا ]تضمين شده و خوراك موافق طبعش در اختيار او قرار گرفته است. خداوند منان هرگز از او غافل نمي شود و پروردگار مدبر محرومش نمي سازد، هر چند در دل سنگ سخت و خشك و ميان صخره اي بدون رطوبت باشد.
اگر در دستگاه گوارش او و آنچه درون بدن او وجود دارد و آنچه در سر او از چشم و گوش قرار گرفته است، بينديشي، شگفت زده خواهي شد و از فهم شگفتي ها [نهفته در آفرينش] او به زحمت خواهي افتاد. پس بزرگ و بلندمرتبه است، خداوندي كه مورچه را روي دست و پا[ي ضعيف و ظريفش] برپا داشته و او را بر ستون هاي محكمي [نسبت به آفرينش او ]بنا نهاده است. اگر همه راه هاي فكر و انديشه را تا به آخر برسي، همه دليل ها به تو مي گويد كه آفريننده مورچه كوچك، همان آفريدگار درخت [تناور] نخل است؛ زيرا ساختمان اجزاي هر موجودي دقيق است و هر مخلوق زنده اي درون خود، اعضاي مختلف و پيچيده اي دارد. [به يقين،] آفرينش بزرگ و كوچك، سنگين و سبك، قوي و ضعيف، براي خداوند يكسان است و در برابر قدرتش همگون.
پيام متن:
1. انديشيدن در عظمت خداوند و نعمت هاي او، انسان را به سوي مبدأ هستي هدايت مي كند و او را از آتش دوزخ ترسان مي سازد.
2. همه عقل بشر از درك شگفتي هاي موجود در آفرينش مورچه ناتوان است.
3. ظريف و ضعيف بودن مورچه، محكم و استواري آفرينش او را رد نمي كند.
4. در پيشگاه قدرت خداوندي، آفرينش ريزترين موجودات با خلق بزرگ ترين موجودات، برابر است.