كشور ايران در سالهاي اخير به موقعيتي دست يافته است كه زمينه شكوفايي استعدادها و آزادشدنِ يكباره ظرفيتهاي توليدي، امري قابل دسترس است. شكستخوردن گفتمان مذاكره به جاي تكيه به توان داخلي، كاهش شديد درآمدهاي نفتي و محدودشدن منابع ارزي دولت، فراگيري گفتمان حمايت از كالاي ايراني، صعود ايران در شاخصهاي جهاني نوآوري، پيشرفتهاي بخش دانشبنيان كشور، رشد بخشهاي معادن و صنايع معدني، ظرفيتهاي بخش نفت و گاز، ظرفيتهاي بخش كشاورزي، زيربخشهاي خدمات كشاورزي، صنايع تبديلي و تكميلي، انبارداري و گردشگري، ازجمله ظرفيتهاي اقتصادي است كه باروركردن و استفاده از آنها زمينه شكوفايي و جهش را در اقتصاد كشور ايجاد خواهد كرد. مشكلات اقتصادي و معيشتي بهويژه در چند سال اخير، تحريمهاي ظالمانه دشمنان و جنگ اقتصادي عليه ايران اسلامي، سبب شده است برنامهريزي لازم براي دستيابي به اقتصاد قوي و مقاوم صورت گيرد. تحليل اوضاع فعلي و ظرفيتهاي اقتصادي كشور و نيازهاي واقعي آن، سبب شد رهبر معظم انقلاب دامظلهالعالي، سال 1399 را سال «جهش توليد» بنامند. با توجه به ظرفيتها و مشكلات اقتصادي در كشور، جهش توليد نهتنها مسئلهاي ممكن، بلكه ضروري است. جهش توليد ميتواند بسياري از ضعفها را برطرف و آثار و پيامدهاي مثبتي در اقتصاد كشور آشكار سازد. رفع مشكل بيكاري، افزايش درآمد خانوارها، افزايش درآمد دولت از بخش ماليات، كاهش وابستگي به نفت، جلوگيري از خامفروشي، افزايش صادرات، حفظ ارزش پول ملي و تأمين ثبات اقتصادي، ازجمله اين آثار است كه ضرورت پيگيري و تلاش مجدّانه تحقق جهش توليد را براي مسئولان و مردم روشن ميسازد.
عيد سعيد فطر يكي از بزرگترين اعياد اسلامي است كه پس از پايان يك ماه عبادت و روزه داري، طي مراسم خاص برگزار مي شود. شكوه و سرور اين عيد بزرگ همه افراد جامعه اسلامي، اعم از بينوا و ثروتمند را فرا مي گيرد. مسلمانان همه ساله از آغاز ماه رمضان در پرتو يك ماه روزه و امساك، تمرين پيروزي بر هوا و هوس، خواهش ها و عادات نفساني مي كنند و سپس در پايان آن ماه، عيد فطر را جشن مي گيرند. افطار اجباري در روز عيد، خود نشانه ديگري از اخلاص و تسليم در برابر آفريدگار جهان است و نمايانگر اين نكته كه ما همگي ديروز با دهان روزه در مساجد، به امتثال امر الهي مي پرداختيم و امروز همگان پس از افطار و با شعار، «الله اكبر و لله الحمد» به سوي خدا گام بر مي داريم و سر تسليم و بندگي به آستان او مي سائيم چه شكوهمند است اين تسليم و اين جشن. اين پژوهش كه با همت جناب حجه الاسلام سيدحسن مصباح و آقاي سيدرضا باقريان آماده گرديده، به جايگاه عيد فطر در فرهنگ عامه و فرهنگ ديني پرداخته و اعمال و آداب خاص آن را متذكر شده است، اميد است كه مورد استفاده برنامه سازان واقع گردد.
انديشمندان دوران جديد و اقتصاددانان تاكيد كردهاند كه ثروت ناشي از نيروي كار انساني است و با تلاش و كار انسانها به دست ميآيد. بنابراين، هرجا كه انسان هست ثروت نيز بالقوه آنجاست. اما زماني كه اين قوه فعليت نيابد ما شاهد فقر خواهيم بود. آگاهي به تواناييهاي بشري و آوردن اين تواناييها (كه به اصطلاح امروزي به آن توانمنديسازي ميگويند) از طريق ايجاد نهادهاي حقوقي ـ اقتصادي مناسب، عامل اين توفيق در راه مبارزه با فقر است. كشورهايي كه توانستهاند خود را از فقر مطلق رها سازند در سايه سياستهاي توزيعي و صدقهدهي اين موفقيت را به دست نياوردهاند، بلكه با تكيه بر توانمنديهاي خود و تلاش در محيطي كسب و كار مناسب اقتصادي به اين هدف نائل آمدهاند؛ چراكه بررسي كارشناسان نشان ميدهد كه سياستهاي توزيعي عمدتاً به گسترش رانتخواري، شكلگيري ثروتهاي نامشروع و نابرابري مشهود در توزيع و امتياز ويژه به نفع اقشار پردرآمد و به زيان فقرا انجاميده است. مقام معظم رهبري چند سالي است كه به منظور توجه افكار عمومي و هدايت جامعه به سوي مقصد با نامگذاري سالها، چشمانداز پيشرفت اقتصادي جامعه را بر اساس گفتمان پيشرفت و عدالت جهت برنامهريزي مسئولان و همراهي مردم معرفي مينمايد؛ لكن تبيين و شناساندن دستيابي به اين قله بر عهده نهادهايي است كه وظيفه هدايت و تنوير افكار عمومي را بر عهده دارند. بنابراين، رسانه ملي، روشنگري در اين زمينه را وظيفه خطير خود ميداند. ازاينرو، مركز پژوهشهاي اسلامي صدا وسيما همه ساله درصدد بوده است با انجام پژوهشهاي ارزنده در اين زمينه ابعاد مختلف موضوع را بكاود و تقديم برنامهسازان رسانه كند. اثر حاضر تلاشي است در جهت اخذ، تحليل و بررسي نظر كارشناسان حوزه ارتباطات و رسانه و اقتصاد با هدف دستيابي به شيوههاي مناسب برنامهسازي، كه اميد است در راستاي تحقق اهداف و آرمانهاي نظام مورد بهرهگيري قرار گيرد.
سال 1392 در شرايطي آغاز شد كه جمهوري اسلامي ايران در سي و پنجمين سال از عمر با شكوه خود دهه نود را با شروعي قدرتمند در عرصههاي مختلف سياسي، علمي، دفاعي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي آغاز كرد. سالي كه گذشت اگرچه دستاوردهاي زيادي را در عرصههاي مختلف براي ايران اسلامي به ارمغان آورد اما در برخي بخشها مانند بخش اقتصادي كه شعار ويژه سال بود با نقايص و كاستيهايي روبرو بود كه موضوع نامگذاري سال جديد از سوي رهبر فرزانه انقلاب به خوبي روشنگر اين امر و آيندهاي است كه ايشان براي كشور ترسيم كردهاند. رهبرفرزانه انقلاب بااشاره به حركت روبه رشد ملت ايران درسال گذشته به ويژه درعرصه مواجهه اقتصادي و سياسي با جهان استكبار، چشمانداز سال 92را اميدوارانه و همراه با پيشرفت و تحرك و ورزيدگي و حضور جهادي ملت ايران درعرصههاي سياسي واقتصادي دانستند و امسال را سال «حماسه سياسي و حماسه اقتصادي» نامگذاري كردند و فرمودند: نگاه عمده ما بايد به طرف جلو باشد، سال نو را ببينيم، براي آن خودمان را آماده كنيم و برنامهريزي كنيم. اما حتماً نگاه به پشت سر و راهي كه طي كردهايم هم براي ما مفيد است.براي اينكه ببينيم چه كردهايم، نتايج كار ما چه بوده است و از آن درس بگيريم و تجربه بياموزيم. رهبر فرزانه انقلاب با اظهار اميدواري به اهتمام جمعي ملت ايران، رويكرد نظام مقدس جمهوري اسلامي را در سال پيشرو چنين ترسيم فرمودند: البته آنچه را كه ما درسال 1392 درپيش رو داريم، باز عمدتاً در دوعرصه مهم اقتصاد و سياست است. در عرصه اقتصاد به توليد ملي بايد توجه شود همچنان كه در شعار سال گذشته بود، البته كارهايي هم انجام گرفت منتها ترويج توليد ملي و حمايت از كار و سرمايه ايراني، در يك سال به سرانجام نميرسد. خوشبختانه در نيمه دوم سال 1391 سياستهاي توليد ملي تصويب و ابلاغ شد ـ يعني در واقع اين كار ريل گذاري شد ـ كه بر اساس آن مجلس و دولت ميتوانند برنامهريزي كنند و حركت خوبي را آغاز كنند و ان شاءالله با همت بلند و پشتكار به پيش بروند. نگاهي كوتاه بر پيام نوروزي رهبر عظيمالشأن انقلاب نشان ميدهد كه ايشان سال گذشته را در بسياري از زمينهها سالي به نفع ملت ايران دانستند. اما نامگذاري امسال به نام سال «حماسه سياسي و حماسه اقتصادي» در ادامة ضرورتي است كه رهبري در طول پنج سال گذشته براي تمركز روي مسائل اقتصادي در نامگذاري سالها و تأكيد به مسئولين و مردم براي حركت به سمت اصلاح اقتصاد جامعه و در نتيجه به ارمغان آوردن نشاط و رفاه عمومي تشخيص دادهاند. البته بايد توجه داشت كه نامگذاري سالها تنها يك شعار تبليغاتي براي پر كردن تابلوهاي تبليغي و يا ثبت بر سربرگ نهادها نيست بلكه اين نامگذاري تأكيدي است بر راهي كه شخص اول كشور با درايت و هوشمندي براي حركت ملت در طول آن سال در نظر گرفتهاند ولي شايد در برخي از سالها در اين زمينه كوتاهي شده است. در همه اين پنج سالي كه از دهه چهارم انقلاب اسلامي ميگذرد، تأكيد رهبري بزرگوار انقلاب بر افزايش توان اقتصادي در كشور نشاندهنده اين است كه جمهوري اسلامي در مسير رشد و توسعه، اكنون به جايگاهي رسيده است كه براي قدرتنمايي يك نظام ديني در سرتاسر جهان ـ در كنار حضور قوي در عرصههاي سياسي و اجتماعي و علمي ـ نياز به ساخت يك اقتصاد اسلامي بدون وابستگي دارد تا كشورهايي كه ايران را الگوي خود قرار دادهاند، ايران مستقل را يك ايران مقتدر اقتصادي هم ببينند. بررسي راهي كه رهبري از سال 88 و از «اصلاح الگوي مصرف» تا سال 89 كه آن را «همت مضاعف كار مضاعف» ترسيم كردند تا سال گذشته كه به «جهاد اقتصادي» و سال گذشته به «توليد ملي و حمايت از كار و سرمايه ايراني» رسيدند؛ اين موضوع را به اثبات ميرساند كه در مسير تبديل ايران به يك قدرت اقتصادي، ايشان از ريشهايترين كارها همچون تغيير فرهنگ مصرف در كشور تا ملزومات آن يعني حمايت از كالاي ايراني و توليد داخلي توجه لازم را داشته و راه را نشان دادهاند.
مقام معظم رهبري سال 1393 را سال «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملي و مديريت جهادي» نامگذاري كردند. ايشان در بخشي از پيام نوروزي خود فرمودند: در اواخر سال ۹۲ بحمدالله يك زيرساخت فكري و نظري براي حماسه اقتصادي به وجود آمد؛ سياستهاي «اقتصاد مقاومتي» اعلام شد و زمينه آماده است براي اينكه انشاءالله تلاش لازم در اين باب انجام بگيرد. در نگاه به سال ۹۳ آنچه به نظر اين حقير مهمتر از همه است، دو مسئله است: يك مسئله همين مسئله اقتصاد، و ديگري مسئله فرهنگ است. در هر دو عرصه و در هر دو زمينه، توقعي كه وجود دارد، تلاش مشتركي است ميان مسئولان كشور و آحاد مردم. آنچه براي بناي زندگي و سازندگي آينده مورد انتظار است، بدون مشاركت مردم تحققپذير نيست. بنابراين، علاوه بر مديريتي كه مسئولين بايد انجام بدهند، حضور مردم در هر دو عرصه، لازم و ضروري است؛ هم عرصه اقتصاد، هم عرصه فرهنگ. ازاينرو، مركز پژوهشهاي اسلامي صدا و سيما در همكاري و همراهي با تلاشگران عرصه رسانه ملي در تحقق اين مهم، مجموعه پيامهاي كوتاه و زيرنويسهاي تلويزيوني را تدوين، و به اهالي رسانه تقديم ميكند. اميد است اين اثر، رضايت همكاران و مخاطبان رسانه ملي را جلب كند.
هرساله مقام معظم رهبري، حضرت آيتالله خامنهاي به هنگام تحويل سال و آغاز سال جديد هجري شمسي با پيام نوروزي خويش، ضمن تبريك حلول سال نو به همه ملتهاي مسلمان در اقصي نقاط جهان، به ويژه ملت ايران و ملتهايي كه عيد نوروز را گرامي ميدارند و آن را مبناي شروع سال جديد خود ميدانند، نامي براي سال جديد برميگزينند. در واقع اين نامگذاري به تعبيري اولويت آن سال و منشور راهبرد كلان و چارچوب فعاليت مديريت راهبردي و مجموعه نظام اجرايي كشور در طول يك سال است. با نگاهي به نامهاي انتخاب شده در سالهاي گذشته درمييابيم اين نامگذاريها هوشمندانه و هدفمندانه صورت ميگيرد؛ به نحوي كه با مد نظر قرار دادن سند چشمانداز، قانون برنامه توسعه، نيازهاي روز نظام جمهوري اسلامي، قشرهاي مختلف جامعه و آحاد ملت، اوضاع و اقتضائات روز كشور، اوضاع و تحولات منطقهاي و بينالمللي، چشمانداز تحولات در سطح ملي و بينالمللي، در قالب آن نقشه راه كشور براي يك سال ترسيم و خطوط كلان و كلي اولويت كاري و جهتگيري حركت دستگاههاي اجرايي روشن ميشود. بر همين روال به هنگام تحويل سال1393 مقام معظم رهبري پس از تبريك سال نو اين سال را سال «اقتصاد، فرهنگ با عزم ملي و مديريت جهادي» نام نهادند. جايگاه و اهميت اقتصاد در برنامهريزيهاي كلان كشور در سال جديد و لزوم تبيين رويكرد نظري و منظومه فكري حضرت امام خميني رحمه الله و مقام معظم رهبري در اين زمينه بر كسي پوشيده نيست، اما به دليل اهميت و جايگاه فرهنگ به عنوان زيربناي هرگونه حركت اقتصادي، اجتماعي و سياسي و فعاليت پژوهشي، و نيز به لحاظ گستردگي و حجم وسيع كار و ممكن نبودن پرداختن به هر دو موضوع اقتصاد و فرهنگ در فرصت زماني كوتاه، در اين مجموعه صرفاً بر موضوع فرهنگ متمركز شده و تلاش كردهايم با بهرهگيري از «روش اسنادي» و «تحليل محتواي كيفي» و با مراجعه به مجموعه آثار و سخنرانيهاي حضرت امام خميني رحمه الله و مقام معظم رهبري در حوزه «فرهنگ» و مد نظر قرار دادن دو مفهوم كليدي «عزم ملي و مديريت جهادي» به عنوان شيوههاي تحقق اين راهبرد، خطوط كلي انديشه آنان را در اين حوزه استخراج و در چارچوبي مدون و علمي تجزيه و تحليل و ارائه كنيم. آشكار است كه در منظومه فكري حضرت امام رحمه الله و رهبر معظم انقلاب موضوع فرهنگ از جايگاه ويژهاي برخوردار است تا جايي كه حضرت امام رحمه الله در طول حيات پربارشان و رهبر معظم انقلاب در مناسبتها و ديدارهاي مختلف مردمي و مسئولان با ايشان و فرمانهاي ابلاغي ايشان به نهادهاي ذيربط، همواره بر اين موضوع تأكيد داشتهاند. ازاينرو، تبيين انديشه فرهنگي اين دو بزرگوار كاري بسيار مهم، راهگشا نيازمند رعايت ظرافتهاي روششناختي، و اتخاذ رويكرد همهجانبهنگري و تشكيل گروههاي پژوهشي بينرشتهاي و پيشبيني زمان كافي است. نگارنده با اذعان به نكات مذكور، كوشيده است متناسب با نياز مخاطبان خود كه عموماً مديران، مسئولان و برنامهسازان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران در شبكههاي سراسري و استانياند، از اين خرمن توشهاي برچيند و محورهاي كلان و كلي فرمايشهاي آنان را استخراج و براي سياستگذاري رسانهاي و توليد برنامههاي مختلف عرضه كند. بنابراين، مركزيت و محور اصلي مباحث اين مجموعه، منظومه فكري امام خميني رحمه الله و مقام معظم رهبري بوده است؛ در عين حال در پايان كتاب محورها و موضوعات برنامهاي دستهبندي و تدوين شده، و نيز يافتههاي پژوهشي نگارنده و شاخصهاي راهبردي فرهنگي ـ كه دبيرخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي با الهام از انديشههاي آنان در سال 1389 تدوين كرده ـ محوريابي و موضوعشناسي شده است.
تاريخ زندگاني ائمه عليهم السلام سراسر درس و عبرت است. آنان همه شرايط لازم براي اسوه بودن را دارا هستند و از اين جهت پيروي از آنها موجب اطمينان و آرامش است. در اين ميان زندگاني امام هشتم عليه السلام با توجه به شرايط زماني و مكاني از ويژگيهاي خاصي برخوردار است. آن حضرت در حوادث مختلف موضعگيريهايي داشته و با رفتار و گفتار خود به تبيين ديدگاه اسلام ميپرداخت. در مجموعه حاضر بخشي از حكايتها اعم از اعتقادي، عبادي، اقتصادي و... از سيره و سخنام امام هشتم حضرت علي بن موسي الرضا(ع) با هدف روشنگري و درسآموزي در عرصههاي مختلف زندگي كه در قالب سه بخش برگزيده شده است در اختيار دوستان برنامهساز قرار ميگيرد.
بيانيه گام دوم، تنها يك موضوع براي طرح كردن نيست؛ بلكه يك مسير براي پيمودن است و اگر با نگاه موضوعي با اين مقوله حياتي مواجه مي شويم، مي خواهيم اين موضوع را فهم كنيم كه در مسير آن حركت كنيم. اگر اين نگرش در مورد بيانيه گام دوم جاي خود را به تلقي هاي غلط و موقت از اين بيانيه جاري بدهد، همت و عزم همگاني براي تنظيم حركت شان در مدار بيانيه گام دوم صورت خواهد پذيرفت. بهعبارت مختصر، نتيجه فهم درست بيانيه گام دوم، تولد يك سوال اساسي در ذهن جامعه انقلابي است؛ «سهم من در مسير تحقق اهداف و آرمانهاي بيانيه گام دوم انقلاب چيست»؟ بنابراين سهم يابي و جانمايي هر كدام از اقشار و صنوف جامعه در اين حركت جمعي بسيار اهميت دارد. پيرو اين مسأله به سفارش مركز پژوهش هاي اسلامي سازمان صداوسيما بر آن شديم كه در اين نوشتار با روش تفسير متن به متن، نقش رسانه ملي را در گام دوم بر محور بيانات رهبر معظم انقلاب، مورد تامل قرار دهيم. باشد كه مقدمه اي براي اصلاح و ترميم نارسايي ها و حركت به سمت رسانه تراز انقلاب اسلامي باشد.
خانواده تنها جمعي از افراد نيست بلكه گروهي پوياست كه ارتباط بين آنان، انجام كار و فعاليت مشترك بر اساس هدف مشتركي انجام ميگيرد كه تحقق اين هدف نيازمند ايجاد يك ارتباط عاطفي و صميمي بين اعضاي خانواده است. پيوند عاطفي موجب ميشود اعضاي گروه در تأمين نيازهاي يكديگر به صورت فعال مشاركت نمايند و اين امر حاصل ارتباط صحيح بين افراد خانواده است و اين ارتباط حاصل نميگردد مگر آنكه اعضاي گروه با نوعي تفهيم و تفاهم و درك متقابل با هم تعامل داشته باشند. رسانهها را هر چند عامل كفر دانستهاند و برخي انديشمندان ورود ابزارهاي رسانه اي به محيط خانواده و اجتماع را به ورود بيگانه تعبير كرده اند و رسانه را از عوامل مؤثر به دگرگوني هاي خانواده مي دانند. اما در كنار اين مسئله مي توان به پي آمدهاي مثبت آن از جمله افزايش سطح آگاهي اعضاي خانواده در زمينه هاي مختلف و اصلاح رفتار فردي و اجتماعي اشاره نمود. رسانه ها مي توانند بر موضوعاتي همچون تربيت فرزندان و چالش هاي درون خانواده تأثير بگذارند. رسانه ها بهتر از هر عامل ديگري مي توانند با فرهنگ سازي مثبت، آثار منفي فرهنگي حاصل از كاركرد رسانه ها را بي اثر سازند و براي عملي كردن اين موضوع، ساخت برنامه هاي ويژه نياز نيست و به راحتي مي توان اين فرهنگ را منتقل كرد. فضاي ايجاد شده از سوي برنامه هاي مختلف به ويژه سريال ها و فيلم ها، قابليت زيادي را براي گنجاندن پيام در خود دارند و بايد به طور شايسته به آن توجه شود. پيام هاي كوتاه و زيرنويس هاي تلويزيوني مي تواند يكي از ظرفيت هاي رسانه در انتقال پيام و افزايش سطح آگاهي مخاطب باشد. ازاين رو مركز پژوهشهاي اسلامي صدا و سيما كوشيده است با بهره گيري از آموزه هاي اخلاقي ديني و با رعايت ايجاز، مجموعه زيرنويس هاي تلويزيوني خانواده را آماده و در اختيار برنامه سازان رسانه قرار دهد تا ياري گر رسانه در استفاده از اين ظرفيت باشد.
هدف نام گذاري سالانه رهبرمعظم انقلاب اسلامي منطبق بر اهميت موضوع به تناسب شرايط روز كشور ،تمركز فعاليت ها در حاكميت اعم از قواي سه گانه و حول شعار سال است و تعيين اين شعارها سالانه نه ققط براي مسئولان اجرايي ، قضايي و قانون گذار كشور ،كه راهبرد براي آحاد ملت است . در سال 1399نيز رهبر معظم انقلاب ،محور فعاليت ها را «جهش توليد"نام گذاري فرمودند. ادارهكل پژوهش هاي اسلامي رسانه طبق روال سال هاي گذشته ، فرمان رهبر معظم انقلاب را لبيك گفته و بر اين اساس با هدف دستيابي سهل عوامل رسانه ملي به ويژه دست اندركاران برنامه سازي به موضوعات مرتبط با جهش توليد بخش هايي از آثار منتشر شده در سالهاي گذشته را در قالب يك مجموعه مستقل در اختيار علاقمندان قرار مي گيرد، بدان اميد كه در روشن شدن ابعاد گوناگون موضوع رونق توليد مفيد واقع گردد. كتابهايي كه دراين خصوص به كار رفته اند عبارتند از: حمايت از توليد ملي در سيره عالمان ديني و نخبگان ملي(سيد علي محمّدي متكازيني و سيد محمدحسين حسيني هرندي) رسانه ملي پيشران اقتصاد مقاومتي(گروهي) رسانه و نقش خانواده در توليد ملي، حمايت از كار و سرمايه ايراني (حسين رئيسي واناني، غلامحسن عيوضي) توليد، كار و سرمايه از منظر آموزههاي ديني (سيد صادق سيدنژاد و سيد رضي سيدنژاد) ايدهپردازي و موضوعيابي رسانهاي توليد ملّي؛ حمايت از كار و سرمايه ايراني )محمدكاظم جعفرزاده فيروزآبادي( زيرنويس ها و پيام هاي كوتاه ويژه توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني(مريم سقلاطوني) زن، خانواده و توليد با تأكيد بر نقش رسانه ملي(رضايي و پيشوايي) نقش رسانه در ارتقاي توليد ملي و توسعهيافتگي (سيده صديقه حسيني) راهنماي مطالعاتي اقتصاد مقاومتي، توليد و اشتغال