موضوع: تاریخ نشر: 1397 نویسنده:

ايده هاي مهدويت

بدون شك تبيين و توجه به مناسبت‏هاي ديني با درونمايه برگرفته از معارف الهي و فرهنگ اسلامي در ذات خود علاوه بر تعظيم شعائر مذهبي و ارزش‏هايي همچون عزت ملي، وحدت ملي و روح مشاركت‎جويي، مي‏تواند عاملي براي ايجاد دلبستگي بيشتر مردم به آموزه‏هاي ديني و آرمان‏هاي ناب اسلامي باشد. از سويي بنا بر تعاليم ديني و اسلامي، بزرگداشت مناسبت‏ها و ايام‏الله و تعظيم شعائرالله، مصاديق تحول انسان و تحقق شايسته اين مهم معرفي شده است و نقش عمده‎اي در اشاعه فرهنگ غني اسلامي دارد. از ديگر سو به‎دليل دو ويژگي مهم «ديني و ملي‎بودن» سازمان صدا‌وسيما، مناسبت‏هاي ديني و ملي، جزو جدانشدني از فرايند توليد و پخش در برنامه‏ريزي خرد و كلان اين رسانه بزرگ به‎شمار مي‏آيند. اين موضوع بزرگ‏ترين فلسفه وجودي توليد اين اثر در اداره‌كل پژوهش‏هاي اسلامي رسانه است. اهميت اين موضوع، اداره‌كل پژوهش‏هاي اسلامي رسانه را بر آن داشت تا با تدوين مجموعه‎اي با عنوان «ايده‌ها؛ دستينه‌اي براي پژوهشگران و برنامه‌سازان» علاوه بر معرفي آثار متناسب با مناسبت‏هاي مذهبي كه در اداره‌كل منتشر شده است، محورها، موضوع‎ها و ايده‏هاي پيشنهادي براي گروه‏هاي مختلف برنامه‎ساز در رسانه ملي را نيز معرفي مي‌كند. اميد است اين تلاش اندك، گامي مؤثر در پيشبرد اهداف رسانه ملي باشد. اين اثر، پنجمين دفتر مجموعه «ايده‏ها»ست كه به موضوع مهدويت اختصاص يافته است. در طراحي اين كتاب به برخي از مهم‏ترين دغدغه‏هاي برنامه‏سازان در حوزه موضوعات مهدوي توجه شده است. لازم به ذكر است برخلاف سال گذشته كه رويكرد اين اثر مناسبت‏محور بوده است، در سال جديد مبناي كار موضوع‏محور مي‏باشد.


موضوع: تاریخ نشر: اسفند1397 نویسنده:

چشمه علوم(رهيافتي بر شخصيت‌شناسي، سيره‌شناسي و انديشه‌شناسي امام محمد باقر(ع)

قال الامامُ الرضا(ع): «رَحِمَ اللّهُ عَبْدا اَحْيا أمْرَنا،» فَقُلْتُ لَهُ: «فَكَيفَ يحْيي أمْرَكُمْ؟» قالَ: «يتَعَلَّمُ عُلُومَنا و يعَلِّمُها النّاسَ، فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ كَلامِنا لاَتَّبَعُونا». (بحار الانوار، ج2، ص30) اداره‏كل پژوهشهاي اسلامي رسانه افتخار دارد در طول بيش از بيست سال گذشته در جهت نشر و گسترش فرهنگ اهلبيت(ع) در موضوعات مختلف آثار و تأليفاتي را با اهداف تأمين محتواي برنامهسازي رسانه ملي ارائه كرده است. كتاب حاضر، مجموعهاي است از متون مناسبتي درباره امام باقر(ع) كه در شش بخش كلي شخصيت‏شناسي، سيره‏شناسي، انديشه‏شناسي، بخش متون ادبي و زيرنويسها، ايدهها و محورهاي برنامهسازي و پاياني منبع‌شناسي، با هدف كمك فكري به گروههاي مختلف برنامهسازي تهيه و تدوين گرديده است در باب نوشتار حاضر چند نكته قابل ذكر است: محتواي اين مجموعه شامل نوشتارهاي اكثراً كوتاهي است كه هر كدام به صورت مستقل (بدون ارتباط الزامي به قبل و بعد) قابل استفاده است. اين مجموعه به دليل اينكه از مطالب آثار مختلف در اين زمينه تجميع گرديده است ممكن است به صورت طبيعي از لحاظ قلم و نگارش متفاوت است. تلاش شده است كه اين نوشتار به لحاظ منطقي در ذيل بخشهاي مختلف تدوين گردد كه اميدواريم مورد استفاده برنامهسازان محترم قرار گيرد. در بخش محورهاي برنامهسازي، با هدف استفاده بهينه سعي شده تا محوريابي بر اساس گروههاي برنامهساز انجام شود و در عين حال نسبت به مسائل روز جامعه نيز تناسب بيشتري داشته باشد. با توجه به اينكه در نظر است در خصوص همه معصومين(ع) چنين مجموعه‌اي ارائه شود، از هر گونه انتقاد و پيشنهاد در راستاي ارتقاي كيفي اين‏گونه آثار استقبال مي‏كنيم. در پايان از همه عزيزاني كه ما را در تهيه و تدوين اين مجموعه ياري كردند به‏ويژه آقايان سيدمحمدحسين حسينيهرندي وحسين عباسي و خانم مريم سقلاطوني، كه با تلاشهاي خود اين مجموعه را به سامان رساندند، تقدير و تشكر مي‏شود و همچنين از ساير همكاران اداره‏كل و مديريت خدمات پژوهشي كه در چاپ اثر زحمات فراواني كشيدند.


موضوع: تاریخ نشر: بهمن1397 نویسنده: گروهي از نويسندگان

چكيده مقالات اولين همايش علمي ـ پژوهشي اخلاق و رسانه

چكيده مقالات اولين همايش علمي ـ پژوهشي اخلاق و رسانه (كد2809) ويژه اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه


موضوع: تاریخ نشر: دي1397 نویسنده: سيد هادي ساجدي

فهم اخلاق رسانه

موضوع اخلاق رسانه از جمله حوزه­ هاي بسيار ضروري و حياتي مربوط به رسانه است كه متأسفانه در زبان فارسي از ادبيات غني و منابع كافي، كم‌بهره مانده است. اين كتاب كه از جمله آثار جديد در اين قلمرو و منتشر شده در سال 2015 ميلادي در زمينه اخلاق رسانه و حاصل سال ها تدريس و پژوهش نويسنده‌ي آن در اين موضوع است، توانسته در مدت كوتاهي در مراكز آكادميك غربي و انگليسي‌زبان جايگاه ويژه­اي به خود اختصاص دهد و استادان و دانشجويان به آن توجه ويژه‌اي كرده‌اند. مهمترين علت گرايش به اين كتاب، سبك نگارش بسيار خوب و همچنين موضوعات كاربردي آن است. نويسنده كوشيده است مهم‌ترين و كاربردي­ترين موضوعات اخلاق رسانه را با پرهيز از حاشيه­روي و اطناب­هاي نظري، در فصل­هاي مستقل بررسي كند. نويسنده علاوه بر اينكه به موضوعات پيچيده و بنيادي مي‌پردازد و آراء انديشمندان برجسته همانند ارسطو، كانت و جان استوارت ميل را نقل مي‌كند، مي‌كوشد از بياني روان و فارغ از تعقيد استفاده كند. سايت انتشارات «سيج» در قسمت «ريويو» اين كتاب، نقل­ قول­هاي بسيار بلند و تمجيدات ويژه­اي از استادان برجسته عرصه رسانه در مورد اين كتاب قرار داده كه نشان مي­دهد چگونه اين كتاب، توانسته به عنوان متن آموزشي و كتابي مرجع در دانشگاه­هاي مختلف دنيا در كانون توجه استادان قرار گيرد. نويسنده با تسلطي كه بر مباحث اخلاق رسانه و مطبوعات دارد، هر فصل را با يك مقدمه‌چيني كاربردي و ارائه تصوير جامع از آن فصل شروع مي‌كند. مباحث هر فصل به صورت كاملاً كاربردي و عيني و با بيان ديدگاه‌هاي موافق و مخالف پيش مي‌رود. استفاده و تحليل مثال‌هاي عيني و چالش‌هاي پيش‌آمده واقعي در عرصه رسانه بر جذابيت و فهم آسان‌تر مباحث افزوده است. «فراخوان قضاوت»، «كادرهاي تعريف»، «كادرهاي مثال»، «مروري بر فصل» و «مطالعه بيشتر»، از جمله عناوين مشترك همه فصل‌هاست كه ساختار آموزشي و نظم منطقي هر بحث را دو چندان مي‌كند. زمان اندك و نياز به دقت بالا، اينجانب را بر آن داشت كه ترجمه كتاب را به‌صورت گروهي و در يك چارچوب بسيار دقيق و برنامه‌ريزي‌شده پيش ببرم. بخش‌هايي از كتاب را خود ترجمه كرده‌ام، اما عمده كار به‌صورت گروهي و در سه مرحله به انجام رسيده است. هر فصل در مرحله اول، ترجمه شده، و در مرحله دوم توسط فرد ديگري از ابتدا با متن اصلي تطبيق و اصلاحات مورد نياز اعمال شده است. در سومين مرحله نيز بنده همه متن را كلمه به كلمه مطالعه، اصلاح و ويرايش كرده و با متن اصلي تطبيق داده‌ام. به‌منظور هماهنگي و يك‌دست‌بودن ترجمه، از همان ابتدا فهرستي از كلمات و اصطلاحات مشترك تهيه شد تا در همه كتاب به‌صورت واحد ترجمه شوند. علاوه بر آن، صفحات اول هر فصل به منظور ريل‌گذاري و تثبيت كلمات و ساختارهاي اصلي آن فصل، چند بار مورد ارزيابي، بازبيني و اصلاح قرار گرفته است. كوشيده‌ايم كه در ترجمه اصطلاحات و انديشه‌هاي شخصيت‌هاي برجسته مانند كانت، ميل يا بنتام، به متون اصلي و مقالات پيراموني هر انديشمند مراجعه و از معادل‌هاي رايج و متعارف مربوط به هر اصطلاح استفاده كنيم. در اينجا لازم است از تك‌تك همكاران گرامي كه در ترجمه و ارزيابي قسمت‌هاي مختلف اين اثر همكاري داشته‌اند، تشكر ويژه داشته باشم. به خصوص از خانم‌ها وحيده دهقان‌پور، رقيه حق‌گويان، گلناز محمدخاني، نرجس امامي، منيره وفايي‌فر، طاهره غفاري حسيني، زهرا صديقيان و آقاي سيدمحمدباقر ساجدي. در اينجا لازم مي‌دانم از اداره‌كل پژوهش‌هاي اسلامي صداوسيما كه با اعتماد به اينجانب، فرصت ترجمه و تقديم اين اثر براي رونمايي و معرفي در اولين همايش علمي ـ پژوهشي اخلاق و رسانه را فراهم ساختند تشكر كنم. اميدوارم ترجمه اين كتاب بتواند افق‌هاي روشن و جديدي را در مسير تعالي و ارتقاي اخلاق در حوزه رسانه، مطبوعات و فضاي مجازي رقم زند و كاستي‌ها و كمبودهاي احتمالي ترجمه نيز با تذكرات و ديدگاه‌هاي منتقدان و صاحب‌نظران بيش از پيش رفع شود. پيشاپيش سپاسگزار هرگونه نقد، ديدگاه اصلاحي و نقطه‌نظر تكميلي راجع به اين اثر هستم.


موضوع: تاریخ نشر: دي1397 نویسنده: عيسي زارعي

راهنماي مطالعاتي در اخلاق و رسانه

دغدغه فهم نسبتِ ميان دين و رسانه‌هاي نوظهور، نخست در مغرب زمين، به تكاپوي فكري پرفراز و نشيبي انجاميد. پس از آن، تجربه تأسيس و مديريت شبكه‌هاي راديويي و تلويزيوني مروّج آموزه‌هاي مسيحيت و تدوين دانشِ نظري در ساحت «دين و رسانه» به تدريج، ذهن انديشه‌ورزان مسلمان را نيز به خود معطوف ساخت. اين دغدغه با پيروزي انقلاب اسلامي و مديريت دينداران بر شئون مختلف علمي و رسانه‌اي، فزوني يافت تا آنجا كه به تاسيس نهادهايي با هدف تحقق آرمان رسانه ديني در دهه هفتاد منجر شد. ايجاد حلقه اتصال ميان رسانه ملّي و حوزه‌هاي علميه، اهتمام به تدوين پژوهش‌هاي بنيادي با تكيه بر انديشه ناب اسلامي و تامين نيازهاي رسانه ملي، به ويژه حوزه پيام با بهره‌مندي از پژوهش‌هاي كاربردي، رياست وقت سازمان صدا و سيما را بر آن داشت تا با الهام از فرامين رهبر معظم انقلاب اسلامي مدّظلّه العالي، در اقدامي راهبردي در سال 1373 «مركز پژوهش‌هاي اسلامي صداوسيما» را تأسيس كند. راه‌اندازي «دانشكده دين و رسانه» با هدف تربيت و تأمين نيروي انساني دين پژوه و رسانه‌شناس و تأسيس «شبكه راديويي معارف» و «شبكه قرآن و معارف سيما» به عنوان نمونه‌هاي راديويي و تلويزيوني از رسانه ديني در سال‌هاي پس از آن، گام‌هاي بعدي در مسير پيشبرد اهداف رسانه ملي در عرصه «دين و رسانه» است. اينك به لطف و مدد الهي، اداره كل پژوهش‌هاي اسلامي سازمان صدا و سيما، به مثابه يگانه مركز راهبردي مطالعات دين و رسانه با كوله باري از تجربه در ساحت توليد و توسعه دانش نظري و تقديم بيش از 800 عنوان كتابِ حاصل از پژوهش‌هاي فاخر بنيادي و پژوهش‌هاي كارساز كاربردي، 1200 شماره نشريه، توليدات ارزشمند الگوييِ راديويي و تلويزيوني، ايجاد بانك اطلاعات كارشناسان رسانه‌اي در قلمرو علوم اسلامي و علوم انساني، راه اندازي گنجينه فرزانگان مشتمل بر 122 هزار دقيقه فيلم و هزاران سند و تصوير از مفاخر حوزوي، تاسيس تنها كتابخانه تخصصي دين و رسانه، تربيت كارشناسان رسانه اي، مشاوران و ناظران توليد و فيلم نامه‌نويسان ديني با هدف غني‌تر ساختن توليدات رسانه ملي، توانسته است خدمات ارزشمند و آثار ماندگاري را در رسانه ملي و جامعه حوزوي، دانشگاهي و رسانه‌اي كشور به يادگار بگذارد. نياز روزافزون جوامع انساني و جامعه اسلامي ايران به تعالي اخلاقي از يك سو، انتظار و مطالبه نظام اسلامي از رسانه ملي و ديگر رسانه‌ها براي اعتلاي اخلاقي از سوي ديگر و فقر ادبيات علمي در اين قلمرو، اين اداره‌كل را بر آن داشت تا در آستانه ورود به ربع قرن تكاپوي عالمانه خويش، «اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه» را با هدف توليد و توسعه دانش نظري در ساحت دين و رسانه براي نيل به رسانه اخلاقي با بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي اخلاق رسانه‌اي برگزار كند. در اين همايش علمي پژوهشي كه حائز رتبه ISC از پايگاه استنادي جهان اسلام است، پنجاه نهاد عاليِ حوزوي، دانشگاهي و رسانه‌اي همكاري مؤثر داشتند. توجه به حوزه‌هاي نظري مبتني بر بُعد تكنولوژيك، بُعد كاركردي و بُعد تأثير رسانه، سبب نشد دبيرخانه همايش از دغدغه تدوين شاخص‌هاي اخلاق حرفه‌اي در قلمروهاي سياست‌گذاري و مديريت رسانه، پژوهشگري رسانه، حرفه‌هاي نويسندگي، اجرا و گويندگي، خبر، بازيگري، تهيه‌كنندگي، كارگرداني، گريم و چهره‌آرايي، طراحي صحنه و لباس و تدوين غافل شود. همچنين به موازات نشست‌هاي علمي متعددي كه از سال 1396 در اداره‌كل و در سه ماهه منتهي به برگزاري همايش، در برخي مراكز همكار برگزار شد، نشست‌ هاي تخصصي با حضور پيشكسوتان و خبرگان برخي حرفه‌هاي پيش گفته صورت گرفت تا مسائل اخلاقي آن حرفه‌ها شناخته و آثار و مقالات، غني تر شوند. از ديگر برنامه‌هاي اين همايش علمي، توليد و انتشار آثار فاخر در قلمرو اخلاق و رسانه بود كه ترجمه دو كتاب از زبان انگليسي، ترجمه يك كتاب از زبان آلماني و همكاري در انتشار يك كتاب به زبان فارسي و تأليف «راهنماي مطالعاتي اخلاق و رسانه» و «چكيده مقالات همايش» از آن جمله‌اند. كتاب «مجموعه مقالات» نيز به زودي منتشر خواهد شد. اثر حاضر كه براي نخستين بار در اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه به زيور طبع آراسته شده است، محصول تلاش جناب آقاي دكتر عيسي زارعي است كه كوشيده است فهرستي توصيفي و تفصيلي از منابع مطالعاتي قلمرو اخلاق و رسانه شامل كتاب‌ها، پايان نامه‌ها و مقاله‌ها را در يك چارچوب ناظر به موضوع كلي همايش و همچنين گونه‌هاي مختلف رسانه يا همان «مديوم»ها صورت‌بندي كند. تلاش ايشان و همكاران ارجمندشان را سپاس گفته و اميدوارم پاسخگوي نياز علمي اساتيد و پژوهشگران ارجمند باشد. در پايان از جناب آقاي دكتر عبدالعلي علي‌عسگري، رئيس انديشمند سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و جناب آقاي دكتر حسين رضي، معاون فرهيخته پژوهش، برنامه‌ريزي و نظارت سازمان و رئيس شوراي سياست‌گذاري همايش و همچنين از همكاري عالمانه اعضاي محترم كميته علمي و ديگر دست‌اندركاران اين همايش در نهادهاي همكار در سازمان صداوسيما، به ويژه همكاران پرتلاشم در اداره‌كل پژوهش‌هاي اسلامي سازمان صداوسيما كمال امتنان را ابراز مي‌دارم.


موضوع: تاریخ نشر: دي1397 نویسنده: گروهي از نويسندگان

زنگ خطر (نگاهي به آسيب‌هاي اجتماعي و فرهنگي فضاي مجازي)

فضاي مجازي علي‌رغم فرصت‌هايي كه ايجاد كرده است، به دليل ماهيت آن و همچنين سوء‌استفاده معاندين نظام و مذهب، آسيب‌هايي در زمينه‌هاي مختلف از جمله اجتماع، سبك زندگي، ارزش‌ها و هنجارهاي فرهنگي، هويّت ملّي و... پديد آورده است. اين آسيب‌ها كه با قوّت و ضعف همراه هستند، گاهي به صورت جريان و يا شبهات و شايعات قوي، ضربات قابل تأمّلي بر پيكره نظام جمهوري اسلامي و مذهب تشيّع وارد مي‌كنند كه ازاين‌رو، لازم است با بصيرت لازم و آگاهي از نحوه مواجهه با آن آسيب‌ها، راهكارهاي لازم ارائه و عملياتي شود. آنچه در مرحله اوّل، به منزله شناسايي در جبهه‌هاي واقعي جهاد عليه دشمنان، مورد اعتنا و استفاده قرار مي‌گيرد، شناخت صحيح نسبت به آن است. اين شناخت نيز با تبيين صحيح و مطابق با واقع از آسيب‌ها شكل مي‌گيرد كه در نهايت، بتوان در صحنه عمليات، عملكرد مناسبي داشته و با تهاجم دشمن مقابله كرد. در اثر حاضر كه با تلاش پژوهشگران اين عرصه، آقايان محمدمهدي قرباني، محمدحسين كاظمي و احسان آذركمند، به رشته تحرير درآمده، تلاش شده است با استناد به موارد و شاهد مثال‌هاي واقعي از آسيب‌هايي كه در فضاي مجازي متوجّه اجتماع و فرهنگ است، ضمن ارائه دسته‌بندي مناسب، در دو بخش عمده، اين آسيب‌ها تبيين شود و اميد است بتواند نظر مخاطبان خود را جلب نمايد. اداره‌‌كل پژوهش‌هاي اسلامي رسانه


موضوع: تاریخ نشر: دي1397 نویسنده:

رويارويي اجتماعات ديني با رسانه هاي نوين

در قرن هفدهم كه رهبران كليساي كاتوليك با گاليله و ديگر دانشمندان علوم تجربي مقابله كردند اين ذهنيت ايجاد شد كه دين با علم، فن‌آوري و محصولات آن ضديت دارد و عده‌اي از هر دو طرف به آن دامن زدند به طوري كه قرون بعد چنين تصور مي‌شد كه تكنولوژي و علم، تهديدي براي دين و مظاهر آن است و دين و سازمان‌هاي ديني نيز به علم و فن‌آوري بدبين است. با ظهور رسانه‌هاي نوين كه محصول جديد فن‌آوري امروزي است، اين تقابل در برخي مجامع بيشتر جلوه كرده زيرا خاستگاه اين رسانه‌ها و تفكر حاكم بر آن، برخاسته از نظام‌هاي سكولار و ليبرالي بودند كه با دين و اجتماعات آن ميانه‌اي نداشتند؛ اما واقعيت اين است كه فن‌آوري و تكنولوژي در ذات خود با دين و اجتماعات ديني تقابل ندارد بلكه هم مي‌تواند فرصت و هم تهديد به حساب آيد. اين ترجمه كه اصل آن به قلم خانم «هيدي كمبل» است به اين مفهوم اساسي مي‌پردازد كه «وقتي دين با رسانه‌هاي نوين روبرو مي‌شود چه اتفاقي مي‌افتد» و به عبارت ديگر «درك و بازخورد گروه‌هاي مذهبي نسبت به انواع فن‌آوري‌هاي نوين رسانه‌اي چگونه است». در پايان از زحمات مترجمان گرامي جناب آقاي امير يزديان و سركار خانم منا نادعلي كه زحمات فراواني در اين اثر كشيدند و نيز گروه مطالعات فرهنگي، اجتماعي و بين‌الملل دين و رسانه (گروه فرهنگ و هنر ديني رسانه سابق) مراتب قدرداني را دارد. اميد است اين اثر بتواند رضايت مخاطبان انديشمند خود را جلب كند


موضوع: تاریخ نشر: دي1397 نویسنده:

اخلاق حرفه اي و كاربردي رسانه ها در جمهوري اسلامي ايران: مفاهيم و مصاديق

سازمان‎ها-كه در قرن حاضر از آن‏ها به عنوان نهادهاي اجتماعي ياد مي‎شود-هر كدام براي ايجاد ارتباط منطقي و متعادل با مخاطبان يا مشتريان (ذي‎نفعان خود) و ايجاد رضايت از نوع فعاليت در ميان كاركنان و جلوگيري از تنش‎هاي احتمالي يا روند بي‎تصميمي در بين مديران و كاركنان، نيازمند رعايت ملاحظاتي هستند تا نه‎تنها رابطه محكم و پايداري با مخاطبان يا مشتريان (ذي‎نفعان خود) برقرار سازند، بلكه در اجراي مأموريت‎هاي محوله‎شان، همه افراد، اعم از كاركنان و مديران در مواجهه با مسائل يا معضلات و به تعبير ديگر، «دوراهي‎هاي اخلاقي» به سهولت بتوانند براي اقدام مناسب و شايسته تصميم‎گيري كنند. اين ملاحظات همان اخلاقيات حرفه‎اي (يا اصول اخلاق حرفه‎اي) است كه امروزه بيش از هر زمان با توجه به گسترش فعاليت‎هاي سازمان‎ها و ورود و حضور بيش از حد آن‏ها در زندگي جاري و آينده مردم بيش از پيش احساس مي‎شود. در ميان انواع سازمان‎ها، سازمان‎هاي ارتباطي و رسانه‎ها به دليل حضور دائم و فعالي كه در سراسر زندگي فردي و اجتماعي دارند، نياز افزون‎تري به رعايت اخلاق حرفه‎اي و توجه دائم به اجراي آن در سطوح و انواع مختلف حرفه‎ها و فعاليت‎هاي رسانه‎اي دارند. در نظام رسانه‎اي كشور، وجود منشور اخلاق حرفه‎اي، براي اين منظور كه هم چگونگي و كيفيت و خط‎مشي فعاليت كارگزاران رسانه براي خودشان و جامعه مخاطب روشن باشد و هم معضلات و كاستي‎هاي اخلاقي رسانه يا هر فرد فعال در آن معلوم باشد، اهميت دوصدچنداني دارد؛ ولي متأسفانه تاكنون در ايران، منشور اخلاقي جامع و تدوين‎شده‎اي در اختيار اهالي رسانه قرار نگرفته است. بنابراين هر فرد يا فعال رسانه‎اي بر اساس ادراكي كه از روح حاكم بر عرف جامعه در اين موضوع دارد عمل مي‎كند. اكثر مواقع نيز ممكن است تصميم و اقدام فرد صحيح باشد ولي در برخي موارد و اقدامات هم ممكن است متعارض با اصول اخلاق حرفه‎اي باشد. اما كاربرد اصلي «منشور اخلاق حرفه‎اي» را در هنگام مواجهه با دوراهي‎هاي اخلاقي بايد جستجو كرد كه در عالم فعاليت‎هاي سازمان‎هاي رسانه‎اي برخلاف ديگر سازمان‎ها اين دوراهي‎ها به كرّات پيش مي‎آيد و حتي مي‎تواند تأثيرات سرنوشت‎سازي در زندگي فرد، خانواده، سازمان و حتي كشور داشته باشد. عدم وجود منشور اخلاق حرفه‎اي روشن و مدوّن در فعاليت رسانه‎ها، سبب بروز رفتارهاي متضاد و متناقض از يك رسانه اعم از راديو، تلويزيون و روزنامه‎ها در طرح و بيان يك موضوع واحد شده است. به‎طور مثال در معرفي يك متهم يا مجرم خاص به جامعه، گاهي يك رسانه يا حتي يكي از شبكه‎هاي همان رسانه از ترفند اختصار نام استفاده مي‎كند، گاهي همان رسانه بدون اينكه تغيير وضعيت حقوقي خاصي درباره متهم يا مجرم به وجود آمده باشد، عكس و نام كامل او را به تماشاي مخاطبان مي‎گذارد. اين تضاد در رفتار، فقط از فقدان منشور اخلاق حرفه‎ايِ روشن و مدون ناشي مي‎شود، كه اجازه سياليت و اتخاذ تصميم‎هاي متفاوت و متضاد را به تصميم‎گيرندگان مي‎دهد و موجبات رقابت نادرست ميان رسانه‎هاي گوناگون را به وجود مي‎آورد. در اين صورت ممكن است منافع مردم، مخاطبان (خانواده آن‏ها) و جامعه، قرباني اين رقابت غيرمنطقي ‎شود و چه‎بسا براي منفعت اندك سازمان رسانه‎اي، ضرر و زيان فردي و اجتماعي جبران‎ناپذيري نصيب جامعه يا مخاطب خاصي شود. در آن صورت اگر به رسانه انتقاد و ايرادي گرفته شود، براي فرار از آن موقعيت، دلايل متعدد و متنوعي مي‎تواند ارائه كند؛ يعني براي گريز و توجيه رفتار و عمل خود راه فرار دارد، چراكه منشور اخلاقي و حرفه‎اي روشن و مدون و مكتوبي وجود ندارد تا بتوان بر مبنا و بر اساس آن منشور، رفتار متفاوت آن رسانه را مورد قضاوت قرار داد. اگر اين منشور معلوم باشد و هر رسانه تكليف خودش را با آن روشن كند در اين صورت مي‎توان رفتار و عملكرد آن رسانه را مورد ارزيابي و داوري قرار داده و بر اساس آن منشور، با دست‎اندركاران آن رسانه محاجّه يا استدلال منطقي كرد و بر همان اساس و معيار نيز پاسخ‎ها را به قضاوت گذاشت و از تكرار خطا‎ها و عملكرد‎هاي غيراخلاقي ممانعت به عمل آورد و اصلاح رفتار و عملكرد را از آن رسانه مبتني بر منشور اخلاق حرفه‎اي موجود خواستار شد. شايد سرگرداني يا به تعبيري افراطي، فروپاشي اخلاقي كه امروز در فضاي مجازي وجود دارد ناشي از دو موضوع اساسي باشد: نخست، در اين فضا برخلاف جريان جاري و حرفه‎اي رسانه‎اي در سازمان‎هاي ارتباطي و رسانه‎اي رسمي و حرفه‎اي، اغلب، افرادي غيرحرفه‎اي فعاليت مي‏كنند كه مي‎توانند به اخلاقيات نانوشته يا نوشته‎شده به‎هيچ‎عنوان پاي‎بند نباشند يا مسئوليتي در قبال آن احساس نكنند، دوم اينكه در اين فضا، اصالت با سرعت است و نه صحت و دقت. بنابراين در اين شرايط و وضعيت، انتظار رعايت اخلاق حرفه‎اي حتي در سطحي كمتر از سطح فعليِ جريانِ جاري رسانه‎اي، چندان موجه نيست. از انزوا و مظلوميت اخلاق حرفه‎اي در نظام آموزشي ايران، همين بس كه در رشته‎هاي ارتباطات و مديريت رسانه، مباحث مربوط به اخلاق رسانه تدريس نمي‎شود يا جزء دروس انتخابي است، كه معناي هم ضمني و هم روشن آن چندان مهم نيست. اينكه در اين كتاب، علاوه‎بر مبناي اخلاقي و هنجار رسانه، بر ماهيت رسانه‎ها نيز تأكيد مي‎شود برگرفته از اين واقعيت است كه تدوين اخلاق كاربردي رسانه، امري دشوار و پيچيده است؛ چون حداقل سه عنصر بنيادي يا اصولي در آن نقش دارند. اين سه عنصر عبارتند از مبناي اخلاقي كه در آن حداقل چهار بنياد اخلاقي رايج است و هر كدام داراي نقاط ضعف و قوتي هستند و شايد مبناي پنجم بر اساس آموزه‎هاي اسلامي، لازم است تا گزاره‎ها يا كدهاي اخلاقي از پشتوانه قوي‎تري برخوردار باشند. عنصر ديگر، هنجار رسانه است كه در ادبيات ارتباطات با عنوان نظريه هنجاري مورد بحث قرار مي‎گيرد و هر هنجاري نيز تأكيدات خاصي دارد؛ يعني مي‎توان گفت در ميان رسانه‎ها با هنجارهاي گوناگون، هم مشتركات اخلاق رسانه‎اي وجود دارد و هم تفاوت‎هايي. شش نظريه رايج هنجار رسانه، توان و ظرفيت تحليل كامل هنجار حاكم بر رسانه‎هاي جمهوري اسلامي ايران را ندارند. سومين عنصر تأثيرگذار بر گزاره‎هاي اخلاقي رسانه، ماهيت يا نوع رسانه است كه موجب تفاوت‎هايي بعضاً بسيار جدي در تحقق اخلاق حرفه‎اي مي‎شود. اهميت و ضرورت وجود منشور اخلاق حرفه‎اي رسانه و نيز با توجه به فقدان چنين مبحثي مهم در سپهر رسانه‎اي كشور و حتي در نظام آموزشي، پژوهش پيش ‎رو، برآمده از همين دغدغه‎هاست تا نه‎فقط به حركت دقيق و مسئولانه رسانه‎ها با تكيه بر اخلاقياتِ روشن كمك كند، بلكه بتواند براي درك و شناخت دوراهي‎ها و گره‎هاي اخلاقي رسانه‎ها و جامعه رسانه‎اي در بستري روشن و منطقي فرصتي جديد ايجاد كند. اين كتاب در چهار فصل و يك بخشِ مربوط به «پيوست‎ها و ضمائم» سامان يافته است. در فصل اول به مباني نظري و تبيين برخي مفاهيم و موضوعات مرتبط از جمله تبيين رابطه اخلاق و رسانه، ارائه مهمترين مباني و اصول و قواعد اخلاق حرفه‎اي آن مبتني بر مباني اسلامي و غني‎سازي حوزه نظري و آموزشي مرتبط با بحث، اشاره شده است. بررسي برخي نقصان‎ها و كمبودها در منابع موجود، از جمله مباحث ديگر اين فصل است. در فصل دوم به مباني سه گانه اخلاق حرفه‎اي رسانه‎ها در جمهوري اسلامي ايران پرداخته و علاوه بر بررسي مفهوم «اخلاق» و «اصول اخلاقي» و تعاريف و تمايز آن‏ها و مفهوم مدنظر در اين كتاب، به بررسي و شناسايي مفهوم «قلمرو مسئوليت اخلاقي» و حوزه‎هاي چهارگانه مسئوليت رسانه، تبيين مفهوم و تعاريف «فلسفه اخلاق»، «اخلاق كاربردي»، «اخلاق حرفه‎اي» و رابطه اين دو مفهوم، ضرورت و اهميت رعايت اخلاق حرفه‎اي در رسانه‎ها جهت روشن و شفاف‎شدن حوزه فعاليت و عملكرد رسانه، اشاره شده و در ادامه معرفي و تبيين «مباني و اصول عام اخلاق حرفه‎اي» از قبيل «اصل صداقت»، «اصل عدالت و انصاف»، «اصل امانتداري» و.... مد نظر بوده است. مفاد و اصول ده‎گانه مهم و بين‎المللي اخلاق حرفه‎اي رسانه‎ها كه در اغلب نقاط دنيا به آن‏ها تا حدودي عمل و رفتار مي‎شود از جمله مباحث فصل دوم است كه براي روشن شدن تفاوت‎ها، تمايزها و نكات اشتراك اصول اخلاق حرفه‎اي رسانه‎ها در جمهوري اسلامي ايران و جهان، مورد مطالعه و بررسي واقع شده است. در فصل سوم با عنوان اصول اخلاق حرفه‎اي رسانه - كه از فصول و مباحث ابداعي و شايسته توجه بيشتر اين كتاب است- پس از بررسي و ارائه مقدمه‎اي تبييني در اين خصوص، به ارائه پيشنهادات، اصول و قواعد اخلاق حرفه‎اي در دو حوزه عمده و متفاوت الف. ناظر بر محتوا و ب. ناظر بر حِرَف اصلي رسانه اشاره شده است. در بخش الف، اصول پيشنهادي، ذيل مفاهيم و ساختارهاي اصلي حوزه پيام از قبيل «معارف اسلامي و فرهنگي»، «مباحث اجتماعي»، «مباحث سياسي»، «مباحث علمي»، «رفتار سازماني» و... از همديگر تفكيك شده، و در بخش ب، «اصول اخلاق حرفه‎اي رسانه ناظر به حِرَف اصلي رسانه» از قبيل «نويسندگي»، «تهيه‎كنندگي»، «گزارشگري»، «گويندگي و اجرا» و «خبر و خبررساني» به صورت مجزا و متمايز از همديگر ارائه و پيشنهاد شده است. در فصل چهارم با عنوان پيشنهادها، جمع‎بندي و نتيجه‎گيري به چگونگي و شيوه‎هاي كاربست و رعايت اصول اخلاق حرفه‎اي در نهادها و سازمان‎هاي رسانه‎اي از قبيل «اتيان سوگند و امضاي سوگندنامه»، «ارائه درسي به نام اخلاق حرفه‎اي در رسانه‎ها» در مراكز آموزشي، پژوهشي و رسانه‎اي، «مجامع صنفي رسانه‎اي» و ... اشاره شده و درنهايت با مرور پرسش‎هاي آغازين به بررسي نتايج و جمع‎بندي و ارائه پيشنهادات پرداخته‎ايم. در بخش ضمائم و پيوست‎ها با توجه به اين كه يكي از اهداف عمده اين پژوهش، غني‎سازي حوزه نظري و آموزشي در حوزه «اخلاق حرفه‎اي رسانه» و رويكرد ‎آموزشي‎داشتن اين پژوهش بود، ابتدا به مطالعه و بررسي مرحله‏ به‏ مرحله‎اي «روش پژوهش در اين كتاب» پرداخته‏ ايم و در ادامه به ارائه «نمونه فرم طرح برنامه‎سازي» راديويي و تلويزيوني و نيز به نمونه سؤالاتي كه در اين پژوهش از مصاحبه‎شوندگان، پرسيده شده بود، جهت آشنايي بيشتر دانشجويان و پژوهشگران با شيوه‎هاي عملياتي‎سازي فرايندهاي يك پژوهش و نيز چگونگي استفاده و نتيجه‎گيري از مصاحبه‎ها و فرايندهاي داده‎يابي و تحليل و تبيين داده‎ها و... ارائه شده است. بخش منابع و مآخذ كتاب نيز به تفصيل به معرفي همه منابعي كه به صورت مستقيم يا غير مستقيم در اين پژوهش مورد مطالعه، نقد و بررسي يا ارجاع و استناد قرار گرفته‏ اند، پرداخته است. بعون الله. جا دارد در اين مجال از تلاش پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در حمايت از اين اثر و حمايت اداره كل پژوهش ‏هاي اسلامي صداو سيما در انتشار آن كمال سپاس و قدرشناسي را ابراز داشته و اميدواريم اين اثر كه چاپ نخست آن در اولين همايش علمي ، پژوهشي « اخلاق و رسانه» منتشر مي شود بتواند مورد توجه و امعان‏ نظر صاحب‏‏نظران و اساتيد قلمرو « دين و رسانه» قرار گيرد و مولفان اين اثر را از نقدها، رهنمودها و راهكارهاي خويش بهره ‏مند نمايد. باسپاس دكتر حسن خجسته- دكتر ظهير احمدي


موضوع: تاریخ نشر: آذر1397 نویسنده: حميد رحماني

از ذره تا آفتاب: پژوهش برنامه‌اي پيرامون زمانه، انديشه، سيره و نقاط عطف زندگي سلمان فارسي

انسان همواره در معرض تغيير و تحول قرار دارد و يكي از مهم‌ترين عوامل تحول‌پذيري انسان، تأثيرپذيري او از سرنوشت و راهي است كه الگوها پيموده‌اند. الگوهاي نيكو نمونه‌هاي عيني و مشهود يك انديشه و عمل در ابعاد گوناگون براي رسيدن به كمال هستند. سلمان فارسي يا بهتر است بگوييم سلمان محمدي يكي از الگوهاي وارسته و كمال‌يافته اسلام و تربيت‌يافته مكتب نبوي، علوي و فاطمي است. او با همه تجربه‌هاي ارزشمندي كه پيش از اسلام داشت، پس از اسلام و آشنايي با رسول خدا(ص) و عترت پاك او، حيات ديگري يافت و چون پروانه‌اي رهاشده از پيله خود، در آسمان معنويت پرواز كرد و به‌سان ذره‌اي، مسير روشن آفتاب توحيد را پيمود. با بهره‌گيري از شخصيت، سيره و انديشه اين الگوي شاخص و ممتاز در بين صحابه، رسانه ملي مي‌تواند براي نسل جوان و تشنگان معرفت، ابعاد مختلف زندگي سلمان را تبيين و ترويج كند. اين مجموعه كه به همت پژوهشگر ارجمند، آقاي حميد رحماني تهيه شده است، مشتمل بر شش بخش است. در اين بخش‌ها، ابعاد شخصيت، سيره و انديشه سلمان مورد بررسي و تبيين قرار گرفته است. سپس مهمترين محورهاي زندگي سلمان، شبهات مطرح‌شده درباره اين شخصيت به همراه پاسخ‌هاي آن بيان شده و در پايان نيز آثار مكتوب كه مستقلاً درباره سلمان نگاشته شده‌اند معرفي شده است. اين مجموعه مي‌تواند به عنوان دستمايه‌اي براي برنامه‌سازان ارجمند رسانه ملي، درباره زندگي سلمان فارسي مورد بهره‌برداري قرار بگيرد.


موضوع: تاریخ نشر: آذر1397 نویسنده: گروهي از نويسندگان

روزشمار انقلاب اسلامي؛ ويژه بزرگداشت چهلمين سال پيروزي انقلاب اسلامي

در تاريخ معاصر ايران حادثه‌اي به اهميت وقوع انقلاب اسلامي وجود ندارد. پديده انقلاب اسلامي را نمي‌توان فقط جابه‌جايي قدرت در ميان حكمرانان دانست؛ حادثه‌اي كه فقط سلسله‌اي سقوط كند و جاي خود را به قدرتي ديگر دهد. در شكل‌گيري انقلاب اسلامي نقش شخصيت‌هاي انقلاب، سخنراني‌‌ها، اعلاميه‌ها و بيانيه‌ها و حتي برخي از مناسبت‌هاي مذهبي تأثير بسزايي داشته است. اداره‌كل پژوهش‌ هاي اسلامي رسانه با درك اهميت اين موضوع، در آستانه چهلمين سال پيروزي انقلاب اسلامي ايران با هدف تأمين‌بخشي از محتواي برنامه‌هاي صداوسيما به ويژه «راديو انقلاب» اين اثر را چاپ و منتشر كرده است. در طراحي اين اثر سعي كرده‌ايم به برخي از دغدغه‌هاي مهم برنامه‌ سازان رسانه ملي به ويژه برنامه ‌سازان راديو انقلاب توجه كنيم كه در ذيل به آن اشاره مي‌شود: درج منتخبي از مهم‌ترين رويدادهاي تأثير‌گذار در شكل‌گيري نهضت امام خميني(ره) و پيروزي انقلاب اسلامي؛ معرفي شخصيت‌هاي مهم و تأثيرگذار در پيروزي انقلاب اسلامي؛ معرفي اعلاميه‌ها و بيانيه‌هاي برجسته. در پايان ضمن سپاس و قدرداني از زحمات پژوهشگران ارجمند آقايان:سيدمحمدحسين حسيني هرندي، حميد رحماني و علي حائري‌مجد؛ اميدواريم ويراست اول اين اثر مورد توجه و بهره‌برداري مديران محترم، پژوهشگران و برنامه‌سازان رسانه ملي و ديگر نهادهاي مرتبط قرار گيرد.


// موضوع



// کتاب