نوشتار حاضر درصدد است پس از طرح مسئله، اهميت و ضرورت تحقيق، راهبردها، بايستهها و شيوههاي تربيت اخلاقي در اسلام را تبيين كرده؛ نيم نگاهي به آسيبهاي برنامههاي اخلاقي كند و راهبردها، سياستها و بايستههاي توليد برنامههاي اخلاقي گفتوگومحور را پيشِ رو نهد. نتايج اين پژوهش علاوه بر استفاده در سياستگذاري هاي كلان رسانه ملي، پشتوانه نظري برنامه سازان در توليد برنامههاي اخلاقي گفتوگومحور است؛ يعني قاعده و اساس تصميمگيري برنامهساز و چگونگي روشمندسازي كارهاي او را براي توليد برنامههاي اخلاقي گفتوگومحور مشخص ميكند تا توليد برنامه اخلاقي، تنها به سليقه و پسند شخصي برنامهساز واگذار نشود.
بررسي وضعيت سريالهاي تلويزيوني بهويژه سريالهاي پربيننده در خصوص نحوه پرداخت به فريضه نماز از آن جهت لازم و ضروري است كه با مشخصشدن ميزان توجه به نماز و بررسي اشكالات ساختاري، محتوايي و شكلي موجود، ضمن اصلاح در توليدات آتي، ميتوان شاهد آثار آن در جامعه شد و ادعا كرد كه رسانه در پيشبرد و ترويج واجبات و فرايض دين، پيشگام است. پژوهش حاضر به قصد راه حل عملي اين هدف، پيشنهاد و انجام شده است. بررسي سريالهاي داخلي پخششده، به اين مسئله پاسخ ميدهد كه نحوه پرداخت به نمازـ بهعنوان پايه و ستون دينـ در يك دوره زماني، در شبكههاي پربيننده سيما در چه وضعيتي بوده و چه الگويي از نمازگزار به مخاطبان ارائه شده است.
با توجه به فراگيري يوگا در ايران و اهميت آسيبشناسي اين جريان بهعنوان فلسفه عملي مكتب هندوئيسم، اثر حاضر تلاش دارد حقيقت يوگا و رسالت رسانه را بازگويد و با واكاوي اين مقوله و نيز بيان نقد و نظر و راهكارهايي براي رسانه ملي، نكاتي را پيـش روي خوانندگان محترم قرار دهد. اين كتاب با عناويني همچون تاريخچه يوگا، يوگا در ايران، ماهيت يوگا و مراحل آن، اصطلاحات و مباني يوگا و با تأمل و نقد در سايه استفاده از نظريات صاحبان انديشه سامان يافته است تا نقشي هرچند كوچك، اما مؤثر در آگاهيبخشي حقيقت يوگا داشته باشد. اميد است اين اثر براي مديران و برنامهسازان رسانه ملي مفيد واقع شود. اداره كل پژوهشهاي اسلامي رسانه
نبوت، مهمترين كانال ارتباطي است كه در نظام آفرينش، ميان انسان و خداوند برقرار گرديد و نبي، كسي است كه در نقطه اوج و هرم قله هستي قرار دارد. او نماد انسان تكامليافته است و باطنش، با نور حق روشن است و با عالَم حقايق و معاني غيبي ارتباط دارد. او واسطه فيض ميان خالق و مخلوق و عالم ملكوت و ناسوت است و فقط او مي¬تواند انسانهاي ديگر را به كمال و رشد و تعالي برساند. وجود پيام¬آوران نور و رحمت براي رشد و تكامل بشر، لازم و ضروري است و ضرورت آن، به مسئله اهميت هدايت و رهبري انسانها بازميگردد. قرآن مجيد، انبياي الهي را انسانهاي نمونه و برگزيدهاي معرفي مي¬كند كه خودشان هدايتيافتهاند و به بهترين و زيباترين ويژگيهايي كه بالاتر از آن براي انسان قابل تصور نيست، متصف مي¬كند و آنها را از هر ناپاكي و صفت زشتي كه با مقام پيامبري الهي تعارض دارد، مبرا مي¬داند. بدون ترديد، مسئله نبوت در متن زندگي انسانها قرار دارد و براي رسيدن انسان به تكامل، پي¬ريزي شده است و براي نائلآمدن به چنين مقصودي راهي جز در پيش گرفتن راه انبيا ندارند؛ چون آنان به منبع وحي و علم الهي متصل هستند و مي¬توانند بشر را از گمراهي و حيران نجات دهند. رسانه ملي بهعنوان يك ابَرسازمان فرهنگي، كه تبيين و نشر معارف اسلامي و شيعي را بر عهده دارد، موظف است در بسط امر هدايت و معرفي اسوه¬هاي حسنه از سويي و رفع شبهات از سوي ديگر تلاش نمايد و معارف الهي را به دنيا معرفي كند. در اين ميان، آنچه اهميت دارد بيان مطالب اساسي و متناسب با رسانه در اين باب و پرهيز از ارائه مباحث حاشيهاي است. پژوهه پيش رو، از مجموعه كتاب¬هاي راهنماي اصول اعتقادي است كه در دفتر بنيادي ادارهكل پژوهش¬هاي اسلامي و رسانه تعريف شده، درصدد است مباني اعتقادي اسلام در باب نبوت را به اختصار واكاوي كند. ازاينرو، مباحث آن در چهار بخش سامان يافته است. در بخش اول، كليات پژوهش از قبيل مفاهيم، پيشينه و تبيين معنا و تعريف نبوت بيان شده و بخش دوم، عهدهدار بازنمايي، دلايل و ضرورت نبوت عامه است. بخش سوم شامل مباحث نبوت خاصه و گزارش اجمالي از پيامبران صاحب شريعت و كتاب است. بخش چهارم به بازخواني نبوت و رسانه اختصاص دارد، بايدها و نبايدهاي رسانه؛ ايدهها، محورها و موضوعات برنامهسازي را پيش روي برنامهسازان قرار داده است و در پايان به معرفي منابع مكتوب پرداخته است. در پژوهش حاضر تلاش شده است در فرم و قالب جديدي كه منطبق بر اصول رسانهاي است، اصحاب رسانه در امر برنامهسازي مرتبط با نبوت ياري شوند. در پايان لازم است از زحمات نويسنده ارجمند جناب آقاي ايرج حجازي در پژوهش و تدوين اين اثر سپاسگزاري كنيم و همچنين از حجتالاسلام و المسلمين جناب آقاي رضا محمدي شاهرودي كه ارزيابي اين اثر را بر عهده داشتند. اميد داريم مديران، برنامهسازان و پژوهشگران رسانه ملي با ارائه ديدگاه¬هاي خود، ما را در هرچه بهترشدن پژوهش¬ها ياري رسانند.
برگزاري مجالس عزاداري امام حسين(ع) در پرورش شعور و شور مذهبي مسلمانان نقش بسياري داشته است. عظمت بيمانند واقعه خونين عاشورا و بهدنبال آن، نقش محافل سوگواري امام حسين(ع) و ياران باوفايش، اين رخداد را به موضوع مهم و سترگي تبديل كرده است. موضوعي كه همواره الهامبخش و سرآغاز حركتهاي مهم بهشمار ميآمده و در طول تاريخ، منشأ روشنگري و راهيابي به حقيقت بوده است. اين مجالس، زمينه آشنايي مردم را با معارف اهلبيت و مسائل روز جهان اسلام، فراهم ميكند و سبب تقويت باورهاي اخلاقي مردم ميشود. در واقع، مجالس عزاداري مانند دانشگاهي است كه مردم در آن آموزش ميبينند، بدون اينكه به تشكيلات خاصي يا بودجه معيّني نيازمند باشند. البته به مرور زمان، سليقهها، فرهنگها و آداب و رسوم مناطق، ناخواسته، بر ساختار و ماهيت مجالس عزاداري، اثر ميگذارد و گاهي زمينه انحراف آنها را فراهم ميآورد. دشمنان قسمخورده اسلام كه آثار شگرف اين مجالس را ديدهاند، بيكار ننشستهاند و سالهاست ميكوشند اين مجالس را از معنويت راستين تهي كنند. ازاينرو، شناسايي سيره رفتاري و عملي ائمه(ع)، در زدودن اين خرافات از دامان مجالس عزاداري نقش فراواني دارد. آقاي ايرج حجازي پژوهشگر پژوهش حاضر، ميكوشد در اين نوشته سيره معصومان(ع) را در برپايي اين مجالس بازگويد تا بدين ترتيب برنامهسازان رسانه را در ساخت برنامهها ياري رساند.
بيانيه گام دوم، تنها يك موضوع براي طرح كردن نيست؛ بلكه يك مسير براي پيمودن است و اگر با نگاه موضوعي با اين مقوله حياتي مواجه مي شويم، مي خواهيم اين موضوع را فهم كنيم كه در مسير آن حركت كنيم. اگر اين نگرش در مورد بيانيه گام دوم جاي خود را به تلقي هاي غلط و موقت از اين بيانيه جاري بدهد، همت و عزم همگاني براي تنظيم حركت شان در مدار بيانيه گام دوم صورت خواهد پذيرفت. بهعبارت مختصر، نتيجه فهم درست بيانيه گام دوم، تولد يك سوال اساسي در ذهن جامعه انقلابي است؛ «سهم من در مسير تحقق اهداف و آرمانهاي بيانيه گام دوم انقلاب چيست»؟ بنابراين سهم يابي و جانمايي هر كدام از اقشار و صنوف جامعه در اين حركت جمعي بسيار اهميت دارد. پيرو اين مسأله به سفارش مركز پژوهش هاي اسلامي سازمان صداوسيما بر آن شديم كه در اين نوشتار با روش تفسير متن به متن، نقش رسانه ملي را در گام دوم بر محور بيانات رهبر معظم انقلاب، مورد تامل قرار دهيم. باشد كه مقدمه اي براي اصلاح و ترميم نارسايي ها و حركت به سمت رسانه تراز انقلاب اسلامي باشد.
اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه، كه حائز رتبه ISC از پايگاه استنادي جهان اسلام بود، در آذرماه سال 1397 به همت اداره كل پژوهشهاي اسلامي صداوسيما و با همكاري پنجاه نهاد عاليِ حوزوي، دانشگاهي و رسانه اي براي پاسخ به همين نياز جامعه علمي و جامعه رسانه اي برگزار شد. از اين رو، شوراي سياستگذاري همايش كه از شخصيت هاي صاحبنظر حوزوي، دانشگاهي و رسانه اي شكل يافت، در دو قلمرو «رسانه اخلاقي» و «اخلاق رسانه اي» 30 حوزه را صورت بندي كرد تا پاسخ به دغدغه هاي بنيادي و كاربردي اين دو قلمرو را تأمين كند. فراخوان همايش با استقبال غير قابل انتظار، از سوي جامعه علمي و رسانه اي كشور روبرو شد و پس از دريافت و بررسي 352 چكيده مقاله، شاهد دريافت 155 مقاله از سوي اساتيد و پژوهشگران بوديم. طي فرايند داوري به سياق داوري مقالات علمي پژوهشي، 98 مقاله، نمره لازم را كسب كردند كه پس از انجام اصلاحات زير نظر داوران به دست انتشار سپرده و در اين مجموعه سه جلدي به جامعه علمي كشور تقديم ميشود. همچنين در روز همايش، مؤلفان 8 مقاله برگزيده مورد تجليل قرار گرفتند و 40 مقاله برتر در دو نوبت صبح و بعدازظهر در هشت كميسيون تخصصي ارائه و نقد شدند. ازجمله برنامه هاي اين همايش، انتشار 7 اثر ارزشمند و رونمايي از آنها در افتتاحيه همايش بود. تأليف كتاب «اخلاق حرفه اي و كاربردي رسانه ها در جمهوري اسلامي ايران؛ مفاهيم و مصاديق»، ترجمه 2 كتاب «اخلاق رسانه در دنياي واقعي؛ درون صنايع پخش و سرگرمي» و «فهم اخلاق رسانه» از زبان انگليسي و ترجمه كتاب «خدا را در گوگل جست و جو كن!» از زبان آلماني، تأليف «راهنماي مطالعاتي اخلاق و رسانه به دو زبان فارسي و انگليسي»، «چكيده مقالات همايش» و دو ويژه نامه مشتمل بر 152 گفت و گو و گفتار، مورد استقبال شركت كنندگان در همايش و صاحبنظران و علاقمندان اين ساحت واقع شده است. در پايان با تقديم جلد نخست از مجموعه مقالات اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه، اميدواريم اين مقالات به عنوان گام نخست در ساحت اخلاق و رسانه، قدم بلندي در آسيب شناسي، توليد دانش نظري و تبيين مباني علمي و عملي رسانه اخلاقي و اخلاق رسانه اي به شمار آيد و بنيان پژوهش هاي بنيادي و كاربردي فاخرتر و اثربخش تري را بنا نهد.
اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه، كه حائز رتبه ISC از پايگاه استنادي جهان اسلام بود، در آذرماه سال 1397 به همت اداره كل پژوهشهاي اسلامي صداوسيما و با همكاري پنجاه نهاد عاليِ حوزوي، دانشگاهي و رسانه اي براي پاسخ به همين نياز جامعه علمي و جامعه رسانه اي برگزار شد. از اين رو، شوراي سياستگذاري همايش كه از شخصيت هاي صاحبنظر حوزوي، دانشگاهي و رسانه اي شكل يافت، در دو قلمرو «رسانه اخلاقي» و «اخلاق رسانه اي» 30 حوزه را صورتبندي كرد تا پاسخ به دغدغه هاي بنيادي و كاربردي اين دو قلمرو را تأمين كند. فراخوان همايش با استقبال غير قابل انتظار، از سوي جامعه علمي و رسانه اي كشور روبرو شد و پس از دريافت و بررسي 352 چكيده مقاله، شاهد دريافت 155 مقاله از سوي اساتيد و پژوهشگران بوديم. طي فرايند داوري به سياق داوري مقالات علمي پژوهشي، 98 مقاله، نمره لازم را كسب كردند كه پس از انجام اصلاحات زير نظر داوران به دست انتشار سپرده و در اين مجموعه سه جلدي به جامعه علمي كشور تقديم مي شود. همچنين در روز همايش، مؤلفان 8 مقاله برگزيده مورد تجليل قرار گرفتند و 40 مقاله برتر در دو نوبت صبح و بعدازظهر در هشت كميسيون تخصصي ارائه و نقد شدند. ازجمله برنامه هاي اين همايش، انتشار 7 اثر ارزشمند و رونمايي از آنها در افتتاحيه همايش بود. تأليف كتاب «اخلاق حرفه اي و كاربردي رسانه ها در جمهوري اسلامي ايران؛ مفاهيم و مصاديق»، ترجمه 2 كتاب «اخلاق رسانه در دنياي واقعي؛ درون صنايع پخش و سرگرمي» و «فهم اخلاق رسانه» از زبان انگليسي و ترجمه كتاب «خدا را در گوگل جستوجو كن!» از زبان آلماني، تأليف «راهنماي مطالعاتي اخلاق و رسانه به دو زبان فارسي و انگليسي»، «چكيده مقالات همايش» و دو ويژه نامه مشتمل بر 152 گفت و گو و گفتار، مورد استقبال شركت كنندگان در همايش و صاحبنظران و علاقمندان اين ساحت واقع شده است. در پايان با تقديم جلد دوم از مجموعه مقالات اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه، اميدواريم اين مقالات به عنوان گام نخست در ساحت اخلاق و رسانه، قدم بلندي در آسيب شناسي، توليد دانش نظري و تبيين مباني علمي و عملي رسانه اخلاقي و اخلاق رسانه اي به شمار آيد و بنيان پژوهش هاي بنيادي و كاربردي فاخرتر و اثربخش تري را بنا نهد.
اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه، كه حائز رتبه ISC از پايگاه استنادي جهان اسلام بود، در آذرماه سال 1397 به همت اداره كل پژوهشهاي اسلامي صداوسيما و با همكاري پنجاه نهاد عاليِ حوزوي، دانشگاهي و رسانه اي براي پاسخ به همين نياز جامعه علمي و جامعه رسانه اي برگزار شد. از اين رو، شوراي سياستگذاري همايش كه از شخصيت هاي صاحبنظر حوزوي، دانشگاهي و رسانه اي شكل يافت، در دو قلمرو «رسانه اخلاقي» و «اخلاق رسانه اي» 30 حوزه را صورتبندي كرد تا پاسخ به دغدغه هاي بنيادي و كاربردي اين دو قلمرو را تأمين كند. فراخوان همايش با استقبال غير قابل انتظار، از سوي جامعه علمي و رسانه اي كشور روبرو شد و پس از دريافت و بررسي 352 چكيده مقاله، شاهد دريافت 155 مقاله از سوي اساتيد و پژوهشگران بوديم. طي فرايند داوري به سياق داوري مقالات علمي پژوهشي، 98 مقاله، نمره لازم را كسب كردند كه پس از انجام اصلاحات زير نظر داوران به دست انتشار سپرده و در اين مجموعه سه جلدي به جامعه علمي كشور تقديم مي شود. همچنين در روز همايش، مؤلفان 8 مقاله برگزيده مورد تجليل قرار گرفتند و 40 مقاله برتر در دو نوبت صبح و بعدازظهر در هشت كميسيون تخصصي ارائه و نقد شدند. ازجمله برنامه هاي اين همايش، انتشار 7 اثر ارزشمند و رونمايي از آنها در افتتاحيه همايش بود. تأليف كتاب «اخلاق حرفه اي و كاربردي رسانه ها در جمهوري اسلامي ايران؛ مفاهيم و مصاديق»، ترجمه 2 كتاب «اخلاق رسانه در دنياي واقعي؛ درون صنايع پخش و سرگرمي» و «فهم اخلاق رسانه» از زبان انگليسي و ترجمه كتاب «خدا را در گوگل جستوجو كن!» از زبان آلماني، تأليف «راهنماي مطالعاتي اخلاق و رسانه به دو زبان فارسي و انگليسي»، «چكيده مقالات همايش» و دو ويژه نامه مشتمل بر 152 گفت و گو و گفتار، مورد استقبال شركت كنندگان در همايش و صاحبنظران و علاقمندان اين ساحت واقع شده است. در پايان با تقديم جلد سوم از مجموعه مقالات اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه، اميدواريم اين مقالات به عنوان گام نخست در ساحت اخلاق و رسانه، قدم بلندي در آسيب شناسي، توليد دانش نظري و تبيين مباني علمي و عملي رسانه اخلاقي و اخلاق رسانه اي به شمار آيد و بنيان پژوهش هاي بنيادي و كاربردي فاخرتر و اثربخش تري را بنا نهد.
صبر، دژ محكم اهل يقين، به شكيبايي در موقعيتهاي مختلف اشاره دارد. اين فضيلت اخلاقي و بازدارنده از مسايل غيراخلاقي، خميرمايه سعادت بشري و مهمترين ابزار وصول به هرگونه خوشبختي است. از اين رو افراد صبور در تقابل با مشكلات، سركشي نمي كنند؛ برخورد متعادل در محدوده شرع و عقل دارند و با افزايش روحيه صبر، با محيط اطراف سازگارند؛ اما افراد عجول و بيتاب، از اعتدال كافي برخوردار نيستند. آن ها در مواقع حساس و بحراني، تسليم تندباد مي شوند و از اهداف اصلي باز ميمانند. دين اسلام به مباحث مرتبط با صبر و استقامت، تأكيد دارد. انبياي الهي، در مواجهه با ناملايمت ها، عجولانه تصميم نميگرفتند. آن ها در مأموريتهاي خود كوچكترين شك و ترديدي نداشته و بر قدرت بيپايان الهي اعتماد ميكردند و از هيچ قدرتي نميهراسيدند. انبوه مشكلات و كارشكنيهاي دشمنان در عزم راسخ پيامبران(عع) خللي وارد نميساخت و ايشان با استقامت و شكيبايي در حل مشكلات جامعه ميكوشيدند. از اين رو خداوند در قرآن ضمن معرفي آن ها به عنوان اسوه صبر و شكيبايي، به صابرين، وعده نعمتهاي ويژه را نويد داده است (بقره:157). «صبوري» بهعنوان يك اصل ثابت در سيره رفتاري و سنت معصومين(ع) به وفور يافت ميشود. آنها در گرفتاريها از اين خصيصه اخلاقي بهره ميبردند. نمونه بارز آن كلام امام اول شيعيان حضرت علي(ع) است كه ميفرمايد: «پس صبر كردم درحالي كه خار در چشم و استخوان در گلو داشتم». (نهجالبلاغه، خ3، ص48) رهبر معظم انقلاب، به پيروي از انديشه ناب آسماني اسلام، ضمن تواصي به صبر، بيصبري را از ابزار جنگ دشمن معرفي كرده و بر اين اعتقادند كه تلاش دشمن براي از بين بردن روحيه تواصي در جامعه، بسيار خطرناك است. ايشان مي فرمايد: «{يكي از كارهايي كه} دشمن در جنگ نرم انجام ميدهد اين است كه اين زنجيره تواصي به حق و به صبر را قطع كند. امّا اينكه رشته تواصي به حق و صبر را در بين مؤمنان قطع كند، جريان تواصي را قطع كنند، چيز خطرناكي است؛ [اينكه] كاري كنند كه مؤمنين به يكديگر توصيه نكنند، همديگر را حفظ نكنند، به يكديگر اميد ندهند؛ اگر قطع اين جريان، بريدهشدن جريان تواصي در جامعه اتّفاق بيفتد، خيلي خطرناك است. (بيانات به مناسبت روز مبعث، 21/12/1399؛ https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=47510) در اين بين نقش رسانه¬ها، مخصوصاً تلويزيون، بهدليل برد پهناورش، يكي از بهترين وسايل آموزشي و فرهنگي است كه امروزه در اختيار كشورها و جوامع مختلف قرار دارد. اين رسانه بهدليل جذابيت و دسترسي آسان و تنوع برنامهها، از اهميت دو چندان برخوردار بوده و با بهكارگيري صدا و تصوير مي تواند در ترويج فرهنگ ديني به شيوهاي از شخصيتهايي كه با صبر و استقامت، سرانجام خوشي برايشان رقم زده شد، الگوسازي كند تا ارزشها و هنجارهاي ديني نهادينه شود. اين تفكر اسوهسازي كه برگرفته از كلام وحياني است، به مرور زمان به بركت قرآن، مي تواند در جامعه ديني ما گسترش يابد و با فراگيرشدن اين فضيلت اخلاقي، خيلي از معضلات و آسيب هاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي و... درجامعه به فراموشي سپرده خواهد شد. لذا ضرورت صحيح شكلگيري تواصي در جامعه يك اثر ملموس به نام روح جمعي را در پي خواهد داشت كه كمترين نمود آن به همت ها و تقويت اراده ها است. رسانه ملي با استفاده از كارشناسان خبره و مجرب، برنامهريزي منسجم و مناسب، طراحي الگوي سلوك اجتماعي، در به تصويركشيدن انسان صبور و مقاوم، پيامدهاي آن را براي جامعه، تبليغ و ترويج ميكند، كه اين امر موجب نهادينهشدن اين فضيلت اخلاقي در فرد و جامعه خواهد شد. از اين رو پژوهش حاضر سعي دارد به چهار سؤال عمده ذيل پاسخ دهد. الف) صبر و مقاومت در قرآن چه جايگاهي دارد؟ ب) جايگاه صبر و مقاومت در روايات كجاست؟ ج) صبر و مقاومت در انديشه امامين انقلاب چيست؟ د) راهكار نهادينهسازي صبر و مقاومت در رسانه چگونه است؟ اميد است برنامهسازان محترم رسانه ملي از محتواي آمادهشده در اين كتاب بهره كافي ببرند. ادارهكل پژوهشهاي اسلامي رسانه