گرچه حقوق بشر در سده اخير مطرح‌شده، ولي شواهد و مستندات تاريخي بيانگر آن است كه اين حقوق، در اديان الهي ريشه دارد و اصول اصلي حقوق طبيعي شامل حق حيات، حق كرامت، حق تعليم و تربيت، حق آزادي و مساوات، در اصيل‌ترين منابع ديني وجود دارد. حقوق بشر؛ حقوقي كه انسان‌ها به‌دليل انسانبودن از آن برخوردارند، به‌دليل غفلت از موضوع فضيلت و كرامت ارزشي انسان، دچار انحرافات زيادي شده است؛ زيرا اساسيترين حقوق انسان، آن است كه بشر را در حوزه ارزشها تفسير كنيم. حقوق بشر در اسلام، به‌دليل بناي آن بر فطرت مشترك بشر و نيز قاعده الزام و احترام به فرهنگ‌هاي ديگر براساس همزيستي مسالمت‌آميز، فراگير و جهان‌شمول است. اين ديدگاه برخلاف نگاه اومانيستي كه انسان را همواره محق و تكليف را براي او محدوديت، مانع و ضد ارزش تلقي مي‌كند، حقوق بشر را حاصل تعهدات بشر مي‌داند، نه مقدّم بر قوانيني كه حدود و گستره آن در شريعت اسلامي معيّن شده است. با بررسي متون اسلامي و سيره اهلبيت:، عمق و گستردگي حقوق بشر و جامعيت و برتري آن بر اعلاميه جهاني حقوق بشر روشن مي‌شود، ولي اين حقيقت بهمعناي معارضه با اعلاميه جهاني نيست؛ زيرا آنچه در نظام حقوقي اسلام آمده است، در اعلاميه، بيان و نفي نشده است و اين بهمعناي نفي آنها نيست. به‌عبارت‌ديگر، فراتربودن حقوق بشر در اسلام نسبت به اعلاميه، هيچ منافاتي با آن ندارد و منشأ اختلاف تلقي نمي‌شود. با اين توصيف، حقوق بشر در اسلام از لحاظ فلسفي و محتوايي مي‌تواند تعاملات فراواني با اعلاميه حقوق بشر داشته باشد. يكي از مسئوليت‌هاي خطير كنوني و تكاليف كساني كه به اصلاح اوضاع جهاني و بهبود جايگاه انساني مي‌انديشند، شناسايي و ترويج ارزش‌هاي حقوق بشري اسلام و عرضه منطقي و عقلاني آن به جهان بشر است. در اين بخش، در گام نخست، برخي مفاهيم مرتبط با موضوع، تبيين شده و سپس پيشينه حقوق بشر و سير تاريخي آن مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه نيز ضمن معرفي اعلاميه جهاني حقوق بشر، كلياتي درباره آن بيان ميكنيم.
هدف ملت ايران و هدف انقلاب اسلامي، ايجاد يك تمدن نوين اسلامي است؛ اين تمدن نوين دو بخش دارد: بخشي، بخش ابزاري است؛ بخش ديگر، متني و اصلي و اساسي است. بخش حقيقي، آن چيزهايي است كه متن زندگي ما را تشكيل مي‌دهد؛ كه همان سبك زندگي است... مثل مسئله خانواده، سبك ازدواج، رفتار ما در رسانه‌اي كه در اختيار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با همسر، رفتار ما با فرزند و... (بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با مردم خراسان شمالي، 1391) خانواده، يكي از نهادهاي مهم جامعه بشري و اولين زيربنايي‌ترين نهاد اجتماع به‌شمار مي‌رود. تأثير خانواده بر رشد، تعادل و شكوفايي افراد و جامعه به حدي است كه هيچ صاحب‌نظري نمي‌تواند آن را انكار كند. اسلام، خانواده را سنگ بناي مهم حيات اجتماعي مي‌داند و وحدت جامعه را متاثّر از وحدت زوجين و وحدت اعضا خانواده به حساب مي‌آورد و علائق انساني موجود در خانواده را قابل گسترش و نشر در جامعه قلمداد مي‌كند. «جامعه اسلامي، بدون بهره‌مندي كشور از نهاد خانواده سالم، سرزنده و بانشاط، اصلاً امكان پيشرفت ندارد. بالخصوص در زمينه‌هاي فرهنگي و غير فرهنگي، بدون خانواده‌هاي خوب، امكان پيشرفت وجود نخواهد داشت، اساس خانواده با امواج خيلي تند و بي‌رحمانه تبليغات غربي دچار تزلزل و تهديد است؛ بنابراين كار حمايت و حراست از بقاي خانواده و حراست از خانواده، كار بسيار مهمي است و اين قضيه، قضيه خيلي عميقي است.» (بيانات مقام معظم رهبري در سومين نشست انديشه‌هاي راهبردي1390) در نگاه اسلام، هر گونه نظم و سازندگي بايد از خانواده به‌عنوان كانون اخلاقي جامعه آغاز شود؛ يعني نوع تربيت و ارتباطات موجود در خانواده موجد وحدت و منش اجتماعي است؛ همچنين در اسلام، خانواده كانون سرنوشت‌ساز در جنبه انحراف و عصيان به‌شمار مي‌رود و وظيفه‌اي كه خانواده در قبال تربيت فرد دارد و نقش مهمي كه در اين زمينه ايفا مي‌كند در واقع به وظيفه او در قبال تربيت جامعه پيوند مي‌خورد. با توجه به اهميت خانواده در تمدن اسلامي و نقش بي‌بديل اين نهاد مقدس در انتقال فرهنگ و عقايد به نسل‌ها و همچنين تأثير شگرف سلامتي خانواده بر صحت روحي و رواني جامعه، ارائه الگوي ِ مطلوب خانواده تراز انقلاب اسلامي براي اصحاب رسانه در منظومه فكري رهبر فرزانه انقلاب با تاكيد بر تحكيم و تضعيف بنيان خانواده، مي‌تواند مسير روشني در راستاي رشد و تكامل جامعه اسلامي، ايراني براي برنامهسازان و دست‌اندركاران رسانه ملي باز كند. با توجه به ماموريت اداره‌كل پژوهشهاي اسلامي رسانه در ترويج سبك زندگي اسلامي در رسانه ملي، اثر حاضر به منظور اعتلاي هرچه بهتر توليدات رسانه ملي و بهره‌برداري برنامهسازان و انديشمندان رسانه از منظومه فكري رهبر فرزانه انقلاب در حوزه خانواده تدوين شده است كه اميد است در تصميم‌سازي‌هاي آتي و توليد برنامه‌هاي حوزه خانواده موثر واقع شود. در اينجا لازم است از زحمات پژوهشگر محترم اثر آقاي دكتر مجيد مبيني مقدس تشكر به عمل آيد. اداره‌كل پژوهشهاي اسلامي رسانه
تبيين و ترويج سبك زندگي يك ضرورت است و اهميت آن زماني چند برابر مي‌شود كه متوجه باشيم سبك زندگي صرفاً يك بحث كتابخانه‌اي يا آرشيوي نيست، بلكه در همه جاي زندگي فردي و اجتماعي انسان‌ها حضوري دائم و پررنگ دارد. از همين روست كه در چند دهه اخير، توجه به سبك زندگي اسلامي ايراني در كشور، از سوي پژوهشگران حوزه علوم اجتماعي، تقريباً فراگير شده است؛ به‌گونه‌اي كه فعاليت‌هاي چشمگيري براي تحقق نوعي از سبك زندگي كه متناسب با شاخص‌هاي فرهنگي خاص جامعه ايراني باشد، شكل گرفته و با جديّت دنبال مي‌شود. در كنار پژوهشگران حوزه علوم اجتماعي و چه بسا مقدّم بر آنان، نهادها و شخصيت‌هاي حوزوي، سياسي و حتي شخصيت‌هاي عالي‌رتبه نظام جمهوري اسلامي نيز توجه ويژه‌اي به حوزه سبك زندگي داشته‌اند. به جرأت مي‌توان شاخص‌ترين اين شخصيت‌ها را مقام معظم رهبري(مدظله العالي) دانست كه انديشه‌هايي خاص و البته متفاوت و سرآمد از انديشه‌ها و مكاتب غربي در اين حوزه، ارائه فرموده‌اند. به تعبيري، تلقي مقام معظم رهبري از سبك زندگي، تمامي شئون زندگي انسان را دربرگرفته و به همه مسائلي برمي‌گردد كه متن زندگي انسان را شكل مي‌دهد و البته منطبق بر اصول و آموزه‌هاي ديني و اسلام ناب محمدي است
اين كتاب تلاش دارد تا رهيافتي به شخصيت شناسي و انديشه شناسي آخرين منجي عالم امكان حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف داشته باشد. اميد كه مورد استفاده پژوهشگران و برنامه سازان محترم قرار گيرد.
سال ۹۸ رهبري معظم انقلاب، محور فعاليت‌ها را «توليد» قرار دادند و با همين نگاه، عنوان سال را «رونق توليد» نام‌گذاري كردند تا براي چندمين سال، توليد و اقتصاد، مهم‌ترين دغدغه ايشان به‌ويژه در يك دهه اخير باشد. با اين‌حال، خلاصه شعار‌هاي مقام معظم رهبري بر سه محور اقتصاد، اشتغال و توليد است و به گفته ايشان در پيام‌هاي مختلف، اشتغال زماني ايجاد مي‌شود كه توليد در كشور رونق بگيرد. ايشان در تعيين شعار سال1391 به‌عنوان «توليد ملي، حمايت از كار و سرمايه ايراني» تأكيد كردند: «اگر ما توانستيم توليد داخلي را رونق ببخشيم، مسأله تورم حل خواهد شد؛ مسأله اشتغال حل خواهد شد؛ اقتصاد داخلي به معناي حقيقي كلمه استحكام پيدا خواهد كرد». اما نكته‌اي كه رهبر انقلاب در پيام نوروزي خود در تبيين شعار امسال به آن اشاره كردند، اين بود كه «از اوّل سال تا آخر سال ان‌شاءالله اين معنا (رونق توليد) به صورت چشمگيري در كشور محسوس باشد.» اداره‌كل پژوهشهاي اسلامي رسانه، همانند سال‌هاي گذشته، با لبيك به فرامين ايشان، با تدوين و توليد مجموعهاي در اين راستا تلاش كرده است تا بخشي از نياز محتوايي برنامهسازان محترم رسانه ملي را پاسخ گويد. اين مجموعه با تلاش مجدانه آقاي سيدصادق سيدنژاد و خانم زهرا متعلم و جمعي از پژوهشگران اين اداره‌كل در سال‌هاي گذشته به انجام رسيده است كه از آنان قدرداني مي‌شود. اميد است اين تلاش اندك، مورد استفاده برنامهسازان رسانه ملي قرار گيرد.
رهبر معظم انقلاب اسلامي روز دوشنبه 22 بهمن ماه 1397 در بيانيهاي مهم و راهبردي به مناسبت چهلمين سالروز پيروزي انقلاب اسلامي و ورود جمهوري اسلامي به فصل جديد انقلاب، به تبيين ويژگي‌هاي مسير پرافتخار پيموده¬شده در چهل سال گذشته و بركات خيره‌كننده انقلاب اسلامي در رساندن ايران عزيز به جايگاه شايسته ملت پرداختند و با تأكيد بر اميد واقع‌بينانه به آينده و نقش بي‌بديل جوانان در برداشتن گام بزرگ دوم به سمت آرمانها، خطاب به جوانان و آينده‌سازان ايران مقتدر، الزامات تداوم اين جهاد بزرگ را در هفت سرفصل اساسي مورد تأكيد قرار دادند. از آن جاكه مقام معظم رهبري به آرايش رسانه‌اي جديد اشراف كامل دارند يعني نه تنها به كاركرد رسانههاي سنتي از قبيل راديو، تلويزيون و مطبوعات آشنايي و توجه دارند، بلكه به عملكرد و ظرفيتهاي رسانههاي نوظهور نظير برنامه‌هاي تلفن همراه و شبكههاي اجتماعي نيز آگاهي كامل دارند؛ لذا از جوانان، كه مخاطبان اصلي اين بيانيه هستند، مي‌خواهند كه از اين ظرفيتها استفاده كنند و مانع نااميدكردن مردم توسط سردمداران رسانههاي استكبار شوند و تلاش كنند تا تمام نقشههاي شوم استكبار را در اين عرصه خنثي سازند. آنچه در اين راستا ضروري به نظر ميرسد اين است كه براي محقق¬ساختن بيانيه گام دوم انقلاب اسلامي بايد از منظر و بستر رسانهها به بهترين شكل استفاده شود. در سرفصل‌هاي اين بيانيه به موضوعات «علم و پژوهش»، «معنويت و اخلاق»، «اقتصاد»، «عدالت و مبارزه با فساد»، «استقلال و آزادي»، «عزت ملي، روابط خارجي و مرزبندي با دشمن» و «سبك زندگي» اشاره شده است. بديهي است بدون استفاده از ابزارهاي رسانه‌اي و فضاي مجازي، تبيين آن امكانپذير نيست. لازم به ذكر است عوامل مختلفي در رسيدن انقلاب اسلامي به قلهها از جمله احياي تمدن نوين اسلامي نقش مهمي دارند، اما مهم‌ترين و مقدم‌ترين عامل «رسانهها» هستند. رسانهها بايد چشم و گوش مردم باشند و مسائل را به‌خوبي تبيين و اطلاع‌رساني كنند، ضمن اينكه تمام زمينه‌هاي مشاركت مردم را براي تحقق مفاد بيانيه گام دوم فراهم سازند. اهميت اين موضوع، اداره¬كل پژوهشهاي اسلامي رسانه را بر آن داشت تا با تدوين مجموعهاي با عنوان «ايدهها؛ دستينه‌اي براي پژوهشگران و برنامهسازان» محورها، موضوعها و ايدههاي پيشنهادي و بيان برخي از راهبردهاي مهم در اين حوزه را تقديم مديران، پژوهشگران و برنامهسازان رسانه ملي كند. در تدوين و تأليف اين شماره از كتاب ايدهها سعي شده است برخي از مهم‌ترين دغدغههاي برنامهسازان در حوزه توليد برنامه با محوريت بيانيه مقام معظم رهبري(مدظله العالي) مورد توجه قرار گيرد. اين اثر، شامل چهار فصل به شرح ذيل است: 1. سرگذشت چهل¬ساله انقلاب اسلامي 2. تفاوت چالشهاي ديروز و امروز انقلاب با مستكبران 3. ظرفيتهاي مهم كشور براي گام دوم انقلاب 4. توصيههايي براي ايجاد تمدن نوين اسلامي و آمادگي براي طلوع خورشيد ولايت عظمي. لازم به ذكر است تمركز اين اثر در سه موضوع «مديريت جهادي، اقتصاد مقاومتي و استكبارستيزي» به دليل جايگاه آن در شرايط فعلي جامعه، بيشتر از ساير موضوعات است. اميد است اين تلاش اندك، گامي مؤثر در پيشبرد اهداف رسانه ملي محسوب شود.
پژوهش پيش رو كه راهكارهاي ارتقاي فرم و محتواي برنامه هاي كوتاه ديني تلويزيون را بررسي مي‌كند، به لحاظ بنيادي و كاربردي براي رفع كاستيهاي موجود برنامه‌هاي كوتاه ديني تلويزيون اهميت بسياري دارد. بررسي و تحليل برنامه هاي كوتاه ديني، مي‌تواند موضوع تحقيق پژوهشگران و محققان در حوزه دين و رسانه از زواياي مختلف باشد. كشف چگونگي رابطه بين آن دو، بخش مهمي از نيازهاي ضروري جامعه امروزي است؛ اما با مطالعه و بررسي بيشتر درباره آن، به دست ميآيد كه اين موضوع از بسياري جهات هنوز به طور كامل تبيين نشده است؛ بنابراين، با توجه به رويدادها و پديده هاي جهاني در حوزه برنامه هاي كوتاه ديني، توجه به ديدگاه پژوهشگران دين و رسانه، به‌ويژه محققان معاصر درباره آن بسيار ضروري است. البته اين مسئله نه‌تنها به‌دليل جايگاه اين موضوع مهم است، بلكه ديدگاه هاي جديد پژوهشگران درباره آن و تأثير شگرف آن در برنامه سازي جديد در زمينه ديني، بسياري از محققان و برنامه سازان را بر آن داشت تا مطالعات بيشتري در اين زمينه انجام دهند؛ پس جا دارد به موازات توجه به نظريه هاي مختلف درباره چگونگي ساخت برنامه كوتاه ديني تلويزيوني، از لحاظ فرم و محتوا به رابطه اين عناصر در اثرگذاري بيشتر هم توجه شود.
بدون شك تبيين و توجه به مناسبتهاي ديني با درونمايه برگرفته از معارف الهي و فرهنگ اسلامي در ذات خود علاوه بر تعظيم شعائر مذهبي و ارزشهايي همچون عزت ملي، وحدت ملي و روح مشاركتجويي، مي‌تواند عاملي براي ايجاد دلبستگي بيشتر مردم به آموزه‌هاي ديني و آرمانهاي ناب اسلامي باشد. از سويي بنا بر تعاليم ديني و اسلامي، بزرگداشت مناسبتها و ايامالله و تعظيم شعائرالله، مصاديق تحول انسان و تحقق شايسته اين مهم معرفي شده است و نقش عمدهاي در اشاعه فرهنگ غني اسلامي دارد. از ديگر سو به‌دليل دو ويژگي مهم «ديني و مليبودن» سازمان صدا‌وسيما، مناسبتهاي ديني و ملي، جزو جدانشدني از فرايند توليد و پخش در برنامهريزي خرد و كلان اين رسانه بزرگ به‌شمار ميآيند. اين موضوع بزرگترين فلسفه وجودي توليد اين اثر در اداره‌كل پژوهشهاي اسلامي رسانه است. اهميت اين موضوع، اداره‌كل پژوهشهاي اسلامي رسانه را بر آن داشت تا با تدوين مجموعهاي با عنوان «ايدهها؛ دستينه‌اي براي پژوهشگران و برنامهسازان» علاوه بر معرفي آثار متناسب با مناسبتهاي مذهبي كه در اداره‌كل منتشر شده است، محورها، موضوعها و ايدههاي پيشنهادي براي گروههاي مختلف برنامهساز در رسانه ملي را نيز معرفي مي‌كند. اميد است اين تلاش اندك، گامي مؤثر در پيشبرد اهداف رسانه ملي باشد. اين اثر، پنجمين دفتر مجموعه «ايدهها»ست كه به موضوع مهدويت اختصاص يافته است. در طراحي اين كتاب به برخي از مهم‌ترين دغدغههاي برنامهسازان در حوزه موضوعات مهدوي توجه شده است. لازم به ذكر است برخلاف سال گذشته كه رويكرد اين اثر مناسبتمحور بوده است، در سال جديد مبناي كار موضوعمحور ميباشد.
قال الامامُ الرضا(ع): «رَحِمَ اللّهُ عَبْدا اَحْيا أمْرَنا،» فَقُلْتُ لَهُ: «فَكَيفَ يحْيي أمْرَكُمْ؟» قالَ: «يتَعَلَّمُ عُلُومَنا و يعَلِّمُها النّاسَ، فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ كَلامِنا لاَتَّبَعُونا». (بحار الانوار، ج2، ص30) اداره‌كل پژوهشهاي اسلامي رسانه افتخار دارد در طول بيش از بيست سال گذشته در جهت نشر و گسترش فرهنگ اهلبيت(ع) در موضوعات مختلف آثار و تأليفاتي را با اهداف تأمين محتواي برنامهسازي رسانه ملي ارائه كرده است. كتاب حاضر، مجموعهاي است از متون مناسبتي درباره امام باقر(ع) كه در شش بخش كلي شخصيت‌شناسي، سيره‌شناسي، انديشه‌شناسي، بخش متون ادبي و زيرنويسها، ايدهها و محورهاي برنامهسازي و پاياني منبع‌شناسي، با هدف كمك فكري به گروههاي مختلف برنامهسازي تهيه و تدوين گرديده است در باب نوشتار حاضر چند نكته قابل ذكر است: محتواي اين مجموعه شامل نوشتارهاي اكثراً كوتاهي است كه هر كدام به صورت مستقل (بدون ارتباط الزامي به قبل و بعد) قابل استفاده است. اين مجموعه به دليل اينكه از مطالب آثار مختلف در اين زمينه تجميع گرديده است ممكن است به صورت طبيعي از لحاظ قلم و نگارش متفاوت است. تلاش شده است كه اين نوشتار به لحاظ منطقي در ذيل بخشهاي مختلف تدوين گردد كه اميدواريم مورد استفاده برنامهسازان محترم قرار گيرد. در بخش محورهاي برنامهسازي، با هدف استفاده بهينه سعي شده تا محوريابي بر اساس گروههاي برنامهساز انجام شود و در عين حال نسبت به مسائل روز جامعه نيز تناسب بيشتري داشته باشد. با توجه به اينكه در نظر است در خصوص همه معصومين(ع) چنين مجموعهاي ارائه شود، از هر گونه انتقاد و پيشنهاد در راستاي ارتقاي كيفي اينگونه آثار استقبال ميكنيم. در پايان از همه عزيزاني كه ما را در تهيه و تدوين اين مجموعه ياري كردند به‌ويژه آقايان سيدمحمدحسين حسينيهرندي وحسين عباسي و خانم مريم سقلاطوني، كه با تلاشهاي خود اين مجموعه را به سامان رساندند، تقدير و تشكر مي‌شود و همچنين از ساير همكاران اداره‌كل و مديريت خدمات پژوهشي كه در چاپ اثر زحمات فراواني كشيدند.
چكيده مقالات اولين همايش علمي ـ پژوهشي اخلاق و رسانه (كد2809) ويژه اولين همايش علمي پژوهشي اخلاق و رسانه
