رسانه و انقلاب دو واژه‌اي هستند كه در تعامل با يكديگر قرار دارند؛ رسانه‌ها در مسير شكل‌گيري و به‌نتيجه‌رسيدن انقلاب، نقش آفريني ميكنند و انقلاب براي شكل‌گرفتن و به‌وقوع‌پيوستن به رسانه نيازمند است. اين واقعيت در تمامي انقلاب‌ها و نهضت‌ها، هرچند به شكل‌هاي گوناگون، خود را نشان داده است.
رسانه در يك تعريف عام به معناي رساندن است كه اين تعريف لغوي، دراصطلاح، به‌صورت «رساندن پيام از طريق يك ابزار به دست مخاطب» بازتعريف ميشود.
رسانه خود به‌عنوان ابزاري كه نشر و ترويج بسياري از ابعاد فرهنگ را برعهده دارد، ميتواند زمينه‌ساز يك گفتمان، يا جريان‌ساز در بسترهاي مختلف جامعه شود. اين موضوع باعث شده است جايگاه اين ابزار در زندگي امروزي، به يكي از مهم‌ترين ابزارها تبديل شود كه ميتواند ساختار اجتماعي، فرهنگي و حتي سياسي يك كشور را تحت تأثير خود قرار دهد.
ازسوي ديگر، انقلاب؛ يعني دگرگوني در اركان سياسي يك نظام و تغيير اساسيِ حداقل در سطوحي از ساختار سياسي جامعه و با اين تعريف، يكي از بزرگ‌ترين انقلاب‌ها در قرن بيستم، انقلاب اسلامي ايران است كه در بهمن 1357 به پيروزي رسيد و هرچند در اواخر قرنِ رشد و اوج‌گيري تكنولوژي به‌وقوع پيوست؛ اما به‌صورت گسترده‌اي از رسانه‌هاي سنتي در ايران آن روزگار بهره گرفت و در مسير خود، در دوره اوج و دستيابي به پيروزي، رسانه‌هاي مدرن آن مقطع را نيز به‌خدمت درآورد.
البته بايد دانست كه رسانه‌هاي دوران انقلاب، شامل مسجد و خطابه، اطلاعيه و اعلاميه، ديوارنويسي و شب‌نامه‌هايي بودند كه در زمان قبل از انقلاب براي رساندن پيام‌هاي رهبران نهضت در ابعاد مختلف و با روش‌هاي متفاوت انجام ميگرفت. اين ابزارها در مقابل ابزارهاي امروز، اعم از تلويزيون، ماهواره، اينترنت، شبكه‌هاي اجتماعي و...، هرچند كوچك به‌نظر ميرسند؛ اما ابزارهايي بودند كه در زمان انقلاب توانستند كارايي خود را با پيروزي انقلاب اسلامي به نمايش بگذارند؛ ازسوي ديگر، ابزارها و رسانه‌هاي مدرن آن زمان شامل تلويزيون، راديو، كاست و... بودند كه در اختيار رژيم شاهنشاهي قرار داشتند.
درواقع، آن ابزارهاي كوچك رسانه‌اي، در مقابل اين ابزارهاي بزرگ دولتي قرار گرفته بود و به نوعي ميتوان گفت كه انقلاب در يك محور؛ يعني جنگ رسانه‌اي نيز به حركت خود ادامه ميداد.
اين نوشتار در پي آن است كه با نگاهي موردي و مصداقي به كاركرد آن رسانه‌ها و چندوچون كاربرد آن‌ها در انقلاب و در ادامه، تسلط بر رسانه‌هاي مدرن دولتي بپردازد و نشان دهد كه انقلاب اسلامي، نماد پيروزي رسانه‌هاي كوچك و سنتي بر رسانه‌هاي بزرگ و دولتي بود. همچنين تلاش شده است كه به يكي از ابعاد اصلي اين انقلاب؛ يعني بازشناسي، واكاوي و بازتعريف رسانه‌اي انقلاب ـ كه در بيشتر نوشتارهاي رسمي مغفول مانده ـ پرداخته شود.
مجموعه حاضر تلاش و كوششي مجدانه در گردآوري و تدوين نقش‌آفريني رسانه‌هاي سنتي و مدرن در شكل‌گيري و پيروزي انقلاب اسلامي است كه با سعي و همت پژوهشگر ارجمند، جناب آقاي سيدمحمدحسين حسيني هرندي به‌صورت پژوهشي دائره‌المعارف‌گونه تجميع شده است.
اميد است اين نوشتار به‌عنوان پشتوانه‌اي براي برنامه‌سازان و پژوهشگران رسانه ايفاي نقش نمايد.
اداره كل پژوهش‌هاي اسلامي رسانه
از پیام تا قیام؛ نقش رسانه‌های سنتی در شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی کد: (2853)
پژوهشگر: محمدحسین حسینی هرندی
ناشر: دین و رسانه وابسته به اداره‌کل پژوهش‌های اسلامی سازمان صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران
به اهتمام: دفتر پژوهش‌های کاربردی دین و رسانه؛ گروه انقلاب، تاریخ و مناسبت‌ها
صفحه‌آرا: زهره نیک‌خلق احمدی
نوبت چاپ: اول/ 1399
بها: 600000 ریال
نشانی: قم، بلوارامین، مجموعه صداوسیما، اداره‌کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، تلفن: 32915510
تهران: جام‌جم، ساختمان شهید رهبر، طبقه زیرین، تلفن: 22014738 نمابر: 22164997
مشهد: خیابان امام خمینی رحمه الله ، جنب باغ ملی، ساختمان صبا، طبقه سوم، تلفن: 32215108 نمابر:32215106
سامانه مخاطبان: 11ـ32915510ـ025 سامانه پیام کوتاه: 30000255
شابک: 0-456-514-964-978 ISBN: 978-964-514-456-0
www.irc.ir info@irc.ir sapp.ir @irc_ir
