نماز عيد فطر امام رضا عليه السلام ، از مهم‌ترين رويدادهاي تاريخ اسلام است. اين حركت امام پي‌آمدهاي بسيار فراواني از خود به جاي گذاشت و مهم‌ترين اثر آن، در هم شكستن طاغوت زمان بود.
پس از پذيرش ولايتعهدي
،
در روز عيد فطر از امام خواست نماز عيد را براي مردم اقامه كند. امام فرمود: «من شرط كرده بودم در امور مملكتي دخالت نكنم و نماز عيد و
از امور مهم مملكتي است.» مأمون گفت: من فقط مي‌خواهم امر ولايتعهدي شما در قلب‌ها تثبيت شود و پافشاري بسياري كرد تا اينكه امام فرمود: «مرا عفو كن و دست از من بدار! من اگر نماز بخوانم، مانند جدم
و پدرم
براي نماز عيد خارج مي‌شوم!» مأمون گفت: هرگونه كه مي‌خواهيد، خارج شويد و سپس اعلام كرد كه همه كارگزاران مملكتي و ديگر مردم، صبح روز عيد بر در خانه امام اجتماع كنند.
صبح روز عيد، مردم گرد منزل امام رضا عليه السلام تجمع كرده بودند، به گونه‌اي كه پشت بام هاي خانه ها نيز پر از جمعيت بود. زن و مرد و كودك و بزرگ، منتظر ديدن جمال الهي آن حضرت بودند. هنگامي كه آفتاب صبح اول ماه شوال طلوع كرد، امام رضا عليه السلام برخاست، غسل كرد، عمامه اي سفيد بر سر بست و عصا بر دست و پابرهنه به‌سوي مصلاّ حركت كرد. سپس ايستاد، دست‌هايش را به‌سوي آسمان بلند كرد و چهار تكبير گفت و فرمود: «الله‌‌اكبر، الله اكبر، الله اكبر، الله اكبر عَلي ما هَدانا اللّه اكبر عَلي ما رَزَقَنا مِنْ بَهيمَةِ الْاَنْعامِ وَ الْحَمْدُللّهِ علي ما اَوْلانا.» همگام با صداي امام رضا عليه السلام ، مردم نيز اين جملات را تكرار كردند. شور و غوغاي عجيبي در شهر به راه افتاد. مردم بي اختيار از شوق مي گريستند و الله اكبر سر مي دادند. مأموران دولتي كه تحت تأثير قرار گرفته بودند، از مركب هاي خود پايين آمدند و به پيروي از امام رضا عليه السلام پابرهنه شدند و فرياد «الله اكبر» سر دادند. حضرت هر ده قدمي كه مي‌رفت مي ايستاد و چهار تكبير مي گفت. گويا زمين و آسمان آن روز با امام رضا عليه السلام هم آواز شده بودند و تكبير مي گفتند. صداي تكبير مردم چنان بلند بود كه كاخ طاغوت زمان را لرزاند.
جاسوسان مأمون، اوضاع را به او خبر دادند و مأمون ترسيد كه اگر امام با اين كيفيت به مصلاّ برسد، مردم شيفته و مفتون او شوند. ازاين‌رو، نگذاشت امام به راه خود ادامه دهد و فرستاده‌اي نزد او فرستاد و پيغام داد: «ما شما را به رنج و زحمت انداختيم. بازگرديد و خود را به مشقت نيندازيد! دستور دادم شخصي كه هر سال نماز عيد مي‌خواند، امسال نيز بخواند.» به اين ترتيب، امام بازگشت.1
در اين ميان، حركت معنوي، اجتماعي و سياسي امام رضا عليه السلام براي نماز عيد، اهميت ويژه‌اي در تاريخ اسلام دارد. اين حماسه جاويدان نشان مي دهد اگر پيشوايان معصوم عليهم السلام و بزرگان دين و رهبران صالح در جوامع مسلمان، فرصت مي يافتند و مي توانستند از نمازهاي عيد فطر و قربان بهره‌برداري كنند، چه نتايج پرباري براي مسلمانان داشت.
اين روايت افزون‌ بر اينكه تدبير و دورانديشي امام رضا عليه السلام را براي شكست سياست هاي شيطاني مأمون نشان مي دهد، چگونگي اجراي مراسم باشكوه عيد در سيره اهل‌بيت عليهم السلام و كيفيت يك نماز حقيقي عيد را نيز بيان مي كند.