در فرهنگ اسلامي، نخستين روز ماه شوال، به‌عنوان عيد فطر و جشن بازگشت به فطرت انتخاب شده است. علت اين نام‌گذاري آن است كه مسلمانان روزه دار در طول ماه رمضان، با ارتباط با خداوند متعال و استغفار از گناهان، به تصفيه روح و جان خويش همت مي گمارند و از همه آلودگي هاي ظاهري و باطني كه بر خلاف فطرت آنهاست، پاك مي‌شوند و به فطرت حقيقي خود بازمي گردند.
روز ترك گناه و فاصله گرفتن از زشتي ها و پليدي ها و روز غلبه بر شيطان ها، روز عيد است. عيد فطر، روز بازگشت به فطرت است. اين مفهوم را مي توان از لغت «عيد فطر» نيز دريافت؛ زيرا «عيد» به معناي بازگشت و «فطر» به معناي «فطرت و طبيعت » است.
مسلمانان در روز عيد فطر، پس از يك ماه ضيافت و مهماني خداوند، به صفاي باطن دست مي‌يابند و در حقيقت، شخصيت حقيقي خويش را بازيافته اند.
فطرت پاك انسان در طول سال بر اثر غبارهاي ناداني و غفلت به انواع گناهان و معصيت ها دچار و از حقيقت خود دور مي شود. در نتيجه، خودفراموشي و خدافراموشي به انسان روي مي‌آورد. با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، انسان در پرتو فضاي معنوي اين ماه و كوشش‌هاي خويش به زندگي جديدي دست مي يابد كه مي توان آن را «بازگشت به خويشتن » ناميد.
در روز عيد فطر، گويا يك مسلمان از نو متولد مي شود؛ چرا كه به فرموده امير مؤمنان علي عليه السلام ، روزه داران در شب عيد فطر از تمام آلودگي ها و پليدي ها پاك مي‌شوند و كمترين پاداش خود را كه پاكي و پاكيزگي است، دريافت مي‌كنند. آن حضرت چنين مي فرمايد:
اي بندگان خدا! بدانيد كه كوچك ترين چيز براي مردان و زنان روزه دار، اين است كه فرشته اي در روز آخر ماه مبارك رمضان به آنها ندا مي دهد: «اي بندگان خدا! بشارتتان باد كه [خداوند متعال] تمام گناهان گذشته شما را آمرزيد! پس بنگريد كه پس از اين چگونه عمل خواهيد كرد!».1
مناسبت های مرتبط با این بخش در زیر لیست شده‌اند و امکان دسترسی به دیگر کتب از طریق مناسبت فعال موجود می‌باشد
