كشور در راستاي تحقق تمدن نوين اسلامي بايد در دو بخش ابزاري و متني پيشرفت كند؛ بخش ابزاري ـ يا سخت افزاري تمدني ـ همان صنعت، سياست، اقتصاد و اقتدار بين المللي و ... است كه جمهوري اسلامي توانسته است به حول و قوه الهي در اين زمينه دستاوردهايي كسب نمايد و به ترقي و تعالي برسد اما در بخش متني ـ يا نرم افزاري تمدني ـ كه همان سبك زندگي و عقل معاش است، هنوز به پيشرفت هاي چشمگيري دست نيافته است. (بيانات مقام معظم رهبري، 23/7/1391؛ https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21252)
يكي از حوزه هاي سبك زندگي كه تحت تأثير فرهنگ غرب، از دستورات و آموزه هاي ديني نيز فاصله گرفته است، بخش معماري خصوصاً معماري داخلي خانه است. امروزه در جامعه ايران اسلامي شاهد بناها و ساختمان هاي مسكوني هستيم كه طراحي مدرن آنها موجب تعارض و دوگانگي ميان رفتار و منش افراد با فرهنگ و ارزش هاي دروني شان شده است. اين تعارض ميتواند به مرور زمان، ارزش هاي انسان و به تبع آن، فرهنگ او را تغيير دهد.
خانه و نوع معماري داخلي آن، يكي از مؤلفه‌‌هاي اساسي سبك زندگي و پديده‌اي فرهنگي به‌شمار مي‌آيد. خانه يك پناهگاه يا سرپناه بي‌هويت و بي‌معنا نيست، بلكه پديده‌اي است كه هم از فرهنگ تأثير مي‌پذيرد و هم ميتواند يكي از عوامل تغييردهنده سبك زندگي و به تعبيري جزئي از علل دگرگوني فرهنگ باشد. در واقع ساختار و سازمان فضايي داخلي خانه، متأثر از مجموعه ارزش‌ها و باورهاي حاكم در جامعه است.
علاوه بر تأثير فرهنگ بر ساختار خانه، نوع معماري فضاهاي داخلي خانه نيز بر شيوه و سبك زيستن او تأثير دارد؛ چون انسان بخش اعظم زندگي خود را در اين فضا سپري مي كند. به‌عبارت ديگر مسكنِ انسان به‌مثابه بستري است كه سبك زندگي در آن شكل مي‌گيرد و نوع سازماندهي فضاهاي مختلف خانه، ابعاد و تناسبات فضاها و نوع طراحي ريزفضاها از جمله عوامل تعيين‌كننده سبك زندگي انسان است؛ در اين ميان لازمه بازگشت به خانه هاي مطابق با فرهنگ ديني و زمينه سازي براي رسيدن به تمدن نوين اسلامي، آگاهي‌يافتن از مباني و اصول دين در حوزه معماري خانه و تبليغ و ترويج آن توسط نهادهاي فرهنگي و اجتماعي در سطح جامعه است.
يكي از نهادهاي فرهنگي كه امروزه مي تواند نقش بسزايي در تبليغ معماري خانه مطلوب اسلامي داشته باشد، رسانه ملي است. قدرت نفوذ رسانه ملي بر مخاطبان خود به حدي است كه نمي توان نقش آن را در شكل گيري فرهنگ مخاطبان و تربيت و هدايت آن ها انكار كرد. ازاين‌رو بازنمايي خانه در آثار توليدي رسانه ملي از مسائل مهمي است كه بايستي در راستاي معرفي ويژگيهاي عناصر داخلي خانه مطلوب به آن پرداخته شود؛ بر اين اساس تلاش شده است تا با درنظرگرفتن محدوديت‌هاي فضاي زندگي امروزي و به‌ويژه كوچك‌بودن فضاي آپارتمان‌‌نشيني و با توجه به اقتضائات فني و هنري آثار نمايشي در رسانه ملي، بايسته‌هاي بازنمايي خانه را از متون ديني استخراج و آن را بررسي كنيم.
پژوهش پيش رو به منظور آگاهي‌بخشي نسبت به ويژگي هاي معماري داخلي خانه مطلوب اسلامي، با روش تحليل مضمون و نشانه شناسي انجام يافته كه اميد است نتايج آن در روند توليدات رسانه ملي به‌ويژه تلويزيون مشاهده شود.
در پايان از پژوهشگر ارجمند، سركار خانم عالمه جمالزاده و كارشناسان محترمي كه ايشان را در انجام اين پژوهش ياري رساندند كمال تشكر و قدرداني را داريم؛ همچنين از زحمات خالصانه سركار خانم دكتر فريده پيشوايي در همكاري و همفكري با پژوهشگر محترم تقدير مي‌كنيم.
اداره‌‌كل پژوهش‌هاي اسلامي رسانه
